Χ. Λαμπάκης, Η παραγραφή των εγκλημάτων στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο, 2022

Πρόλογος

Βασικές συντομογραφίες

Ι. Ελληνικές

ΙΙ. Ξένες

Εισαγωγή

1. Σύγχρονες προκλήσεις στο πεδίο της παραγραφής των εγκλημάτων

2. Οριοθέτηση του αντικειμένου της διατριβής

Μέρος Α΄

Η αντιμετώπιση της παραγραφής των εγκλημάτων

στο διεθνές, ευρωπαϊκό και ενωσιακό δίκαιο

Κεφάλαιο 1

Η αντιμετώπιση της παραγραφής στο διεθνές ποινικό δίκαιο

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Οι διεθνείς/περιφερειακές συμβάσεις στον τομέα του διεθνούς ποινικού δικαίου και η παραγραφή

2.1. Διεθνείς και περιφερειακές συμβάσεις με κύριο αντικείμενο την παραγραφή

2.1.1. Η Διεθνής Σύμβαση για το Απαράγραπτο των Εγκλημάτων Πόλεμου και των Εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας (Convention on the Non-Applicability of Statutory Limitations to War Crimes and Crimes Against Humanity)

2.1.2. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Απαράγραπτο των Εγκλημάτων Πόλεμου και των Εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας (European Convention on the Non-Applicability of Statutory Limitation to Crimes against Humanity and War Crimes)

2.2. Διεθνείς και περιφερειακές συμβάσεις με παρεμπίπτον αντικείμενο την παραγραφή

2.2.1. Η παραγραφή στις Συμβάσεις σχετικά με την εξαναγκαστική εξαφάνιση ατόμων

2.2.1.1. Η Διεθνής Σύμβαση για την Προστασία όλων των Ατόμων ενάντια στη βίαιη Εξαφάνιση (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance)

2.2.1.2. Η Παναμερικανική Σύμβαση για την Εξαναγκαστική Εξαφάνιση των Ατόμων

2.2.2. Το σχέδιο Σύμβασης για την Πρόληψη και Τιμωρία των Εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας

2.2.3. Η παραγραφή σε άλλες συμβάσεις που άπτονται των αρμοδιοτήτων διεθνών και περιφερειακών οργανισμών

2.2.3.1. Η Σύμβαση του ΟΗΕ κατά της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών φαρμάκων και ψυχοτρόπων ουσιών

2.2.3.2. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του Διασυνοριακού Οργανωμένου Εγκλήματος

2.2.3.3. Η Σύμβαση του ΟΟΣΑ για την καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών δημοσίων λειτουργών σε διεθνείς επιχειρηματικές συναλλαγές

2.2.3.4. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς

2.2.3.5. Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Παιδιών Ενάντια στη Γενετήσια Εκμετάλλευση και τη Σεξουαλική Κακοποίηση

2.2.3.6. Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας

3. Τα καταστατικά των διεθνών και διεθνοποιημένων διεθνών δικαστηρίων

3.1. Το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου

3.2. Τα Καταστατικά των ad hoc διεθνών ή διεθνοποιημένων ποινικών δικαστηρίων

4. Προβλέψεις για την παραγραφή σε άλλα διεθνή κείμενα του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

5. Συμπεράσματα

5.1. Η αναγνώριση του θεσμού της παραγραφής σε διεθνές επίπεδο

5.2. Αξιολόγηση της επέμβασης της διεθνούς κοινότητας στον χώρο της παραγραφής των εγκλημάτων

5.3. Η αναδυόμενη τάση μετασχηματισμού του θεσμού της παραγραφής

5.4. Η επιρροή στο εθνικό δίκαιο

Κεφάλαιο 2

Η παραγραφή στο πλαίσιο της ΕΣΔΑ

1. Η αναγνώριση του θεσμού της παραγραφής από τη νομολογία του ΕΔΔΑ

1.1. Η θετική αναγνώριση της παραγραφής

1.1.1. Η αναγνώριση της δικαιολογητικής βάσης της παραγραφής

1.1.2. Η αναδυόμενη διάσταση της παραγραφής ως δικαιώματος υπό το πρίσμα της ΕΣΔΑ

1.2. Η αρνητική αναγνώριση της παραγραφής ως θεμιτού περιορισμού του δικαιώματος πρόσβασης στο δικαστήριο και της υποχρέωσης των συμβαλλομένων κρατών για τη διεξαγωγή αποτελεσματικής έρευνας για τυχόν παραβιάσεις δικαιωμάτων της ΕΣΔΑ

2. Οι περιορισμοί της παραγραφής δυνάμει της ΕΣΔΑ

2.1. Εισαγωγικά

2.2. Το δικαίωμα πρόσβασης στο δικαστήριο (άρθρο 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ) και η παραγραφή

2.3. Ο περιορισμός της παραγραφής στις παραβάσεις του άρθρου 3 ΕΣΔΑ

2.4. Η μη εφαρμογή της παραγραφής στις περιπτώσεις γενοκτονίας, εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας

3. Η συνύπαρξη του θεσμού της παραγραφής με τις λοιπές διατάξεις της ΕΣΔΑ

3.1. Η παραγραφή και το τεκμήριο της αθωότητας

3.2. Ελευθερία μετακίνησης και παραγραφή

4. Η νομική φύση της παραγραφής και η εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας

4.1. Εισαγωγικά

4.2. Η αναγνώριση της δικονομικής φύσης της παραγραφής

4.3. Η αναγνώριση της μικτής φύσης της παραγραφής

4.3.1. Η εγκατάλειψη της μονοδιάστατης θέσης περί δικονομικού χαρακτήρα της παραγραφής

4.3.2. Η ουσιαστική χροιά της παραγραφής

4.4. Τελικές παρατηρήσεις

5. Συμπεράσματα

Κεφάλαιο 3

Η ποινική παραγραφή ως αντικείμενο ρύθμισης

του ενωσιακού δικαίου

1. Οι σχετικές με την ποινική παραγραφή προβλέψεις στην ενωσιακή νομοθεσία

1.1. Εισαγωγικά

1.2. Οι σχετικές με την παραγραφή νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ένωσης στον τομέα της προστασίας των οικονομικών της συμφερόντων

1.2.1. Το Corpus Juris

1.2.2. Η οδηγία 2017/1371/ΕΕ σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης

1.3. Η νομοθετική παρέμβαση της Ένωσης σε σχέση με την παραγραφή στους λοιπούς τομείς ποινικής της αρμοδιότητας - Οι οδηγίες 2011/93/ΕΕ και 2011/36/ΕΕ

2. Η ποινική αρμοδιότητα της Ένωσης μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας σε σχέση με την παραγραφή

2.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2.2. Οι ελάχιστοι κανόνες για τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεών τους και η παραγραφή

3. Η θεμελίωση της παραγραφής στο ενωσιακό δίκαιο

4. Η σημασία της παραγραφής ως προς την απαίτηση του ενωσιακού δικαίου για αποτελεσματικότητα και αποτρεπτικότητα των κυρώσεων

5. Η σχέση της παραγραφής με τις θεμελιώδεις αρχές του ενωσιακού ποινικού δικαίου.

5.1. Η σημασία και λειτουργία των θεμελιωδών αρχών του ποινικού δικαίου εντός του ενωσιακού δικαίου

5.2. Η αρχή της νομιμότητας και η παραγραφή

5.2.1. Γενικά

5.2.2. Η νομολογιακή αντιμετώπιση της παραγραφής υπό το πρίσμα της αρχής της νομιμότητας

5.2.2.1 Η υπόθεση Berlusconi - Η σχέση της παραγραφής με την αρχή ncnpsl praevia στο προσκήνιο

5.2.2.2. Η εν σπέρματι νομολογιακή εξέταση της παραγραφής υπό το πρίσμα της lex certa

5.2.2.3. Οι υποθέσεις Taricco I και

5.2.3. Συμπεράσματα

5.3. Η αρχή της ασφάλειας δικαίου (legal certainty) και η παραγραφή

5.4. Η αρχή της ισότητας και η παραγραφή

6. Συμπεράσματα - προτάσεις

Μέρος Β΄

Η δικαιολογητική βάση και η νομική φύση της παραγραφής

στο ελληνικό ποινικό δίκαιο

Κεφάλαιο 4

Η δικαιολογητική βάση της παραγραφής

1. Ο χρόνος. Το τέταρτο στοιχείο του «ποινικού φαινομένου»

2. Η καθιέρωση της παραγραφής μέσα από την εξέλιξη του φαινομένου της ποινής

2.1. Η αναγόμενη στους σκοπούς της ποινής δικαιολογητική βάση της παραγραφής

2.2. Η ανάγκη αυτοδέσμευσης της κρατικής εξουσίας ως δικαιολογητική βάση της παραγραφής

2.2.1. Η παραγραφή ως στοιχείο του εγγυητικού χαρακτήρα του ποινικού δικαίου - Η συνταγματική διάσταση του θεσμού της παραγραφής

2.2.1.1. Παραγραφή και ανθρώπινη αξιοπρέπεια

2.2.1.2. Η αρχή της ασφάλειας δικαίου και η παραγραφή

2.2.2. Η παραγραφή ως μέσο αυτοσυντήρησης της κρατικής εξουσίας

3. Η «εξασθένιση» των αποδείξεων

4. Η παραγραφή ως απάντηση στην «άνοδο του κράτους ποινικής καταστολής» - Μια νέα ρεαλιστική προσέγγιση της δικαιολογητικής της βάσης

5. Συμπεράσματα

Κεφάλαιο 5

Η νομική φύση του θεσμού της παραγραφής των εγκλημάτων

1. Εισαγωγή

2. Η κατάταξη ενός δογματικά αμφισβητούμενου στοιχείου στο ουσιαστικό ή το δικονομικό δίκαιο - Η προσπάθεια οριοθέτησης των δύο χώρων

3. Η ανάγκη πρότασης νέων κριτηρίων κατάταξης της παραγραφής

3.1. Δομικό κριτήριο: Μετέχει η παραγραφή στα δομικά στοιχεία του ουσιαστικού ποινικού δικαίου;

3.1.1. Εισαγωγικά

3.1.2. Οι ουσιαστικές θεωρίες

3.1.2.1. Η παραγραφή ως λόγος εξάλειψης του αξιοποίνου: Μια ορθόδοξη προσέγγιση

3.1.2.2. Η σχέση της παραγραφής με το άδικο

3.1.3. Οι δικονομικές θεωρίες

3.1.3.1. Εισαγωγικά - Η παραγραφή ως αμιγώς δικονομικός θεσμός

3.1.3.2. Η πρόβλεψη της παραγραφής ως αυθαίρετη νομοθετική επιλογή

3.1.3.3. Η έκδοση απόφασης περί οριστικής παύσης της ποινικής δίωξης ως ένδειξη της δικονομικής φύσης της παραγραφής

3.1.4. Η μικτή θεωρία

3.2. Κριτήριο σκοπιμότητας

4. Συμπεράσματα

Κεφάλαιο 6

Οι (ουσιαστικές) συνέπειες θεώρησης της παραγραφής

ως θεσμού του ουσιαστικού ποινικού δικαίου

1. Η αρχή της νομιμότητας και η παραγραφή

1.1. Γενικά

1.2. Οι ιδιαιτερότητες της παραγραφής και η προσαρμογή της αρχής της νομιμότητας σε αυτές

1.3. Η σε σχέση με την παραγραφή απαγόρευση θεμελίωσης ή επαύξησης του αξιοποίνου χωρίς γραπτό νόμο ή με αναλογία και η απαγόρευση της αοριστίας

1.4. Η απαγόρευση της αναδρομικής ισχύος δυσμενέστερων διατάξεων που αφορούν την παραγραφή - Η αναδρομική ισχύς ευμενέστερων για την παραγραφή διατάξεων

1.4.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

1.4.1.1. Η συστηματική των εξαρτήσεων στις ρυθμίσεις περί παραγραφής

1.4.1.2. Συστηματοποίηση της επίδρασης της αναδρομικότητας στους κανόνες για την παραγραφή

1.4.2. Άμεση επίδραση με μεταβολή γνήσιας διάταξης για την παραγραφή

1.4.2.1. Από τον Ποινικό Νόμο στον Ποινικό Κώδικα του

1.4.2.2. Μεταβολή του χρόνου παραγραφής

1.4.2.3. Μεταβολή της έναρξης της παραγραφής

1.4.2.4. Μεταβολή της αναστολής της παραγραφής

1.4.2.5. Συμπέρασμα

1.4.3. Άμεση επίδραση με μεταβολή των ενσωματωμένων νομικών εννοιών, όρων ή διατάξεων μιας γνήσιας «εξαρτημένης» διάταξης για την παραγραφή

1.4.4. Άμεση επίδραση στην παραγραφή με μεταβολή μη γνήσιας διάταξης για την παραγραφή

1.4.4.1. Μεταβολή μη γνήσιας διάταξης που ανήκει στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο

1.4.4.2. Μεταβολή μη γνήσιας διάταξης που ανήκει στο δικονομικό ποινικό δίκαιο

1.4.4.3. Η ιδιόμορφη περίπτωση μεταβολής του άρθρου 511 εδ. γ΄ ΚΠΔ.

1.4.5. Άμεση επίδραση στην παραγραφή του εγκλήματος με μεταβολή «εξωποινικής διάταξης»

1.4.6. Η επιχειρούμενη αναδρομική εφαρμογή δυσμενέστερης διάταξης και ο επιχειρούμενος αποκλεισμός εφαρμογής επιεικέστερης διάταξης που αφορά την παραγραφή μέσω ρητής πρόβλεψης νόμου

1.4.6.1. Το άρθρου 97 παρ. 1 Ν. 4139/2013

1.4.6.2. Η περίπτωση του άρθρου 2 παρ. 9 Ν. 2954/2001

1.4.6.3. Οι περιπτώσεις των άρθρων 96 Ν. 4745/2020 και 163 παρ. 2 Ν. 4764/2020

1.4.7. Έμμεση επίδραση

1.5. Σύνοψη - Συμπεράσματα

2. Η αρχή in dubio pro reo και η παραγραφή

Μέρος Γ΄

Οι προβλέψεις του Γενικού Μέρους ΠΚ

για την παραγραφή και οι εξαιρέσεις τους

Κεφάλαιο 7

Ο χρόνος παραγραφής των εγκλημάτων

1. Διαβάθμιση του χρόνου παραγραφής με βάση τη βαρύτητα του εγκλήματος

1.1. Ο κανόνας του άρθρου 111 ΠΚ

1.2. Διαζευκτικά και σωρευτικά απειλούμενες ποινές και χρόνος παραγραφής των εγκλημάτων

1.3. Ο χρόνος παραγραφής των πράξεων των ανηλίκων

1.4. Λόγοι μείωσης της ποινής και παραγραφή

1.4.1. Εισαγωγή στην προβληματική

1.4.2. Τα επιχειρήματα υπέρ της αυστηρότερης εκδοχής

1.4.3. Η νομολογιακή προσέγγιση του ζητήματος προσδιορισμού της προθεσμίας παραγραφής

1.4.3.1. Οι κρίσιμες αποφάσεις

1.4.3.2. Ο αντίλογος

1.4.4. Η ορθή ερμηνεία του άρθρου 19 ΠΚ και η αποδόμηση του επιχειρήματος περί αποκλεισμού της επιρροής των λόγων μείωσης της ποινής στην προθεσμία παραγραφής εξαιτίας αυτού

1.4.4.1. Ιστορικοβουλητική, λογικοσυστηματική και γραμματική προσέγγιση της διάταξης

1.4.4.2. Η αναγκαιότητα προσφυγής στο άρθρο 19 ΠΚ για τον καθορισμό της προθεσμίας παραγραφής

1.4.5. Οι λόγοι μείωσης της ποινής

1.4.6. Συμπεράσματα

2. Οι εξαιρέσεις από τον κανόνα του άρθρου 111 ΠΚ

2.1. Συστηματοποίηση των εξαιρέσεων

2.2. Η πρώτη τάση: εξαιρέσεις που προβλέπουν συντομότερη παραγραφή σε σχέση με τον κανόνα του άρθρου 111 ΠΚ

2.2.1. Η ειδική σύντομη παραγραφή της ποινικής ευθύνης του Προέδρου της Δημοκρατίας

2.2.1.1. Εισαγωγικά

2.2.1.2. Η παραγραφή των πράξεων της εσχάτης προδοσίας και της εκ προθέσεως παραβίασης του Συντάγματος

2.2.2. Η ποινική ευθύνη των υπουργών και οι ειδικές διατάξεις για την παραγραφή

2.2.2.1. Εισαγωγικά

2.2.2.2. Ιστορική επισκόπηση

2.2.2.3. Η νομική φύση της κατ’ άρθρο 86 παρ. 3 υποπαρ. 2 εδ. α Σ και άρθρου 3 παρ. 2 Ν. 3126/2003 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 Ν. 3961/2011) αποσβεστικής προθεσμίας

2.2.2.4. Η θεώρηση της αποσβεστικής προθεσμίας ως παραγραφής

2.2.2.5. Τελικό συμπέρασμα

2.2.2.5.1. Η νομική φύση του προβλεπόμενου στο άρθρο 3 παρ. 2 Ν. 3126/2003 λόγου εξάλειψης του αξιοποίνου

2.2.2.5.2. Το ανίσχυρο της διάταξης του άρθρου 3 παρ. 2 Ν. 3126/2003, μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος το

2.3. Η δεύτερη τάση: εξαιρέσεις που προβλέπουν επιμήκυνση της παραγραφή σε σχέση με τον κανόνα του άρθρου 111 ΠΚ

2.3.1. Η εικοσαετής παραγραφή εγκλημάτων που στρέφονται κατά της περιουσίας του Δημοσίου, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή ΟΤΑ

2.3.2. Το απαράγραπτο της γενοκτονίας, των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και των εγκλημάτων πολέμου (άρθρο 3 Ν. 3948/2011 σε συνδυασμό με το άρθρο 29 Ν. 3003/2002 για την κύρωση του Καταστατικού του ΔΠΔ)

2.3.2.1. Το διεθνές υπόβαθρο και η υιοθέτησή του στην ελληνική έννομη τάξη

2.3.2.2. Η δικαιολογητική βάση του θεσμού της παραγραφής σε αμφισβήτηση. Ανατροπή ή προσαρμογή της στο απαράγραπτο;

2.3.3. Η «δογματική αμηχανία» απέναντι στο έγκλημα της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και η έμμεση αξιοποίηση της παραγραφής προς την κατεύθυνση οριοθέτησης της «ρευστοποίησης της ποινικής καταστολής»

2.4. Συμπεράσματα

Κεφάλαιο 8

Η έναρξη του χρόνου παραγραφής

1. Η εξάρτηση του χρόνου έναρξης της παραγραφής από τον χρόνο τέλεσης του εγκλήματος

1.1. Ο κανόνας

1.2. Η υιοθέτηση της θεωρίας της συμπεριφοράς και η αδυναμία της σε σχέση με την έναρξη της παραγραφής

1.3. Η αντιμετώπιση του ζητήματος της παραγραφής στα εξ αμελείας εγκλήματα αποτελέσματος

1.3.1 Η θεωρία του αποτελέσματος

1.3.2. Η θεωρία της διευρυμένης συμπεριφοράς και τα προβλήματά της

1.4. Η de lege lata και de lege ferenda επίλυση του ζητήματος

1.4.1. Η ορθή αξιοποίηση της θεωρίας της διευρυμένης συμπεριφοράς

1.4.2. Η De lege ferenda λύση του ζητήματος

1.4.2.1. Η προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος της παραγραφής στα εξ αμελείας εγκλήματα αποτελέσματος στο άρθρο 286 ΠΚ ως παράδειγμα

1.4.2.2. Η προτεινόμενη στο ΣχΠΚ της Επιτροπής Μανωλεδάκη λύση.

1.4.2.3. Η στάση του νέου Ποινικού Κώδικα απέναντι στο πρόβλημα

1.4.2.4. Οι θεμελιώδεις άξονες στους οποίους πρέπει να βασίζεται η λύση

1.4.3. Η de lege lata προσέγγιση

2. Οι εξαιρέσεις από τον κανόνα έναρξης της παραγραφής από τον χρόνο τέλεσης του εγκλήματος

2.1. Εισαγωγικά

2.2. Η απόκλιση στο έγκλημα της παραβίασης των κανόνων της οικοδομικής

2.3. Η μετατόπιση της έναρξης της παραγραφής στην αποκατάσταση της νόμιμης εξουσίας (άρθρα 120 παρ. 3 Σ, 137Α παρ. 8 και 322 παρ. 6 ΠΚ)

2.3.1. Η έναρξη της παραγραφής στην εσχάτη προδοσία

2.3.2. Η έναρξη της παραγραφής στο έγκλημα των βασανιστηρίων

2.3.3. Η έναρξη της παραγραφής στο έγκλημα της βίαιης εξαφάνισης

2.4. Η απόκλιση στα εγκλήματα φοροδιαφυγής. Από την οριστικοποίηση της φορολογικής ενοχής στην έκδοση πράξης προσδιορισμού φόρου

2.4.1. Οι ειδικές ρυθμίσεις για την παραγραφή στο πεδίο των φορολογικών εγκλημάτων ως διαχρονικό φαινόμενο

2.4.2. Η εξάρτηση της έναρξης της παραγραφής από την εξέλιξη της διοικητικής διαδικασίας - αξιολόγησή της

2.4.3. Η καταργηθείσα με το άρθρο 92 Ν. 4745/2020 ρύθμιση για την έναρξη της παραγραφής στα φορολογικά εγκλήματα στο άρθρο 68 παρ. 2 Ν. 4174/2013. De lege lata και de lege ferenda προσέγγιση

2.4.4. Η μετατόπιση του χρόνου έναρξης της παραγραφής στο χρόνο έκδοσης πράξης προσδιορισμού φόρου. Μία κατ’ αποτέλεσμα επαναφορά στο καθεστώς εξάρτησης της παραγραφής των εγκλημάτων φοροδιαφυγής από την οριστικοποίηση της φορολογικής ενοχής

2.4.4.1. Εισαγωγικά

2.4.4.2. Η ισχύουσα σήμερα σύνδεση του χρόνου έναρξης της παραγραφής των εγκλημάτων φοροδιαφυγής με το δικαίωμα της φορολογικής διοίκησης προς βεβαίωση και επιβολή φόρου

2.5. Συμπεράσματα

3. Ειδικά ζητήματα έναρξης της παραγραφής

3.1. Η επίδραση της οντολογίας και μορφολογίας του ποινικού φαινομένου στην έναρξη της παραγραφής

3.1.1. Ο προσδιορισμός της έναρξης της παραγραφής ανάλογα με την ταξινόμηση των εγκλημάτων

3.1.1.1. Η έναρξη της παραγραφής στα διαρκή εγκλήματα

3.1.1.2. Η έναρξη της παραγραφής στα εγκλήματα με εξωτερικό όρο του αξιοποίνου. Μια «σιωπηρή» εξαίρεση από τον κανόνα ταύτισης του χρόνου τέλεσης της πράξης με τον χρόνο έναρξης της παραγραφής

3.1.1.3. Η έναρξη της παραγραφής στα εκ του αποτελέσματος διακρινόμενα εγκλήματα

3.1.2. Παραγραφή και συμμετοχή - Η έναρξη παραγραφής των συμμετοχικών πράξεων

3.2. Η κάμψη της αρχής της αυτοτελούς παραγραφής κάθε εγκλήματος (Συρροή και παραγραφή)

3.2.1. Φαινομενική συρροή εγκλημάτων και παραγραφή

3.2.2. Η παραγραφή στο κατ’ εξακολούθηση έγκλημα

3.2.2.1. Εισαγωγή στην προβληματική

3.2.2.2. Η έναρξη της παραγραφής στη μορφή εξακολούθησης του άρθρου 98 παρ. 2 ΠΚ

Κεφάλαιο 9

Η αναστολή της παραγραφής

1. Η αναστολή της παραγραφής λόγω νομικής αδυναμίας έναρξης ή εξακολούθησης της ποινικής δίωξης (άρθρο 113 παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ)

1.1. Ερμηνεία του κανόνα - Προϋποθέσεις και περιπτώσεις υπαγωγής στην αναστολή

1.2. Άμεση υπαγωγή στην παρ. 1 εδ. α΄ του άρθρου 113 ΠΚ: η αναστολή της παραγραφής απευθείας από διάταξη νόμου για την υποχρεωτική αναστολή ή αναβολή της διαδικασίας

1.2.1. Το ακαταδίωκτο του Προέδρου της Δημοκρατίας κατ’ άρθρο 49 παρ. 1 εδ. τελ Σ

1.2.2. Το ακαταδίωκτο των βουλευτών κατ’ άρθρο 62 Σ

1.2.3. Η υποχρεωτική αναβολή/αναστολή της δίωξης στα εγκλήματα λαθρεμπορίας και φοροδιαφυγής

1.2.3.1. Γενικά

1.2.3.2. Το δημιουργηθέν μετά την τροποποίηση του Ν. 4745/2020 ζήτημα διαχρονικού δικαίου

1.3. Έμμεση υπαγωγή στην παρ. 1 εδ. α΄ του άρθρου 113 ΠΚ: η αναστολή της παραγραφής με βάση απόφαση δικαστικού οργάνου

1.3.1. Η αναβολή ή αναστολή της δίκης λόγω προδικαστικού ζητήματος στα άρθρα 59 παρ. 1, 338 παρ. 2 ΚΠΔ και 366 παρ. 2 ΠΚ

1.3.1.1. Η αναβολή της δίκης κατ’ άρθρο 59 παρ. 1, όταν αυτό λειτουργεί ως «ανοιχτή διάταξη - πλαίσιο»

1.3.1.2. Η αναστολή της δίκης για τη δυσφήμηση κατ’ άρθρο 366 παρ. 2 ΠΚ

1.3.1.3. Η περίπτωση αναβολής της δίκης μέχρι την περάτωση της διαδικασίας για την πλαστογραφία (άρθρο 338 παρ. 2 ΚΠΔ)

1.3.2. Η αναβολή κάθε περαιτέρω ενέργειας με πράξη του εισαγγελέα πλημμελειοδικών (άρθρο 59 παρ. 2-4 ΚΠΔ)

1.3.2.1. Η αναβολή για τα εγκλήματα των άρθρων 224, 229, 362 και 363 ΠΚ (άρθρο 59 παρ. 2 ΚΠΔ)

1.3.2.2. Η αναβολή για τα όργανα Ελέγχου της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (άρθρο 59 παρ. 3 ΚΠΔ)

1.3.2.3. Η αναβολή για πράξεις θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής και διακίνησης μεταναστών (άρθρο 59 παρ. 4 ΚΠΔ)

1.3.2.4. Η αναβολή κάθε περαιτέρω ενέργειας για πράξεις του άρθρου 44 παρ. 1 και 2 Ν. 3959/2011

1.3.3. Η αναστολή της ποινικής δίωξης για έκδοση απόφασης πολιτικού δικαστηρίου (άρθρο 60 παρ. 2 ΚΠΔ)

1.3.4. Η αναστολή της διαδικασίας σε περίπτωση ψυχικής ασθένειας του κατηγορουμένου (άρθρο 80 παρ. 1 ΚΠΔ)

1.3.5. Η αναστολή της παραγραφής σε περίπτωση απόντος με άγνωστη διαμονή κατηγορουμένου για κακούργημα (άρθρο 432 παρ. 1 ΚΠΔ)

1.3.6. Αναστολή της δίκης από το δικαστήριο για πράξεις θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής και διακίνησης μεταναστών (άρθρο 59 παρ. 5 ΚΠΔ)

1.3.7. Η αναστολή εξακολούθησης της δίωξης για τη διερεύνηση των εισφερόμενων αποδείξεων στο πλαίσιο των ευνοϊκών μέτρων του άρθρου 263Α ΠΚ

1.3.7.1. Η αναστολή της ασκηθείσας ποινικής δίωξης σε περίπτωση εισφοράς αποδεικτικών στοιχείων για συμμετοχή μελών της Κυβέρνησης σε εγκλήματα κατά βάση σχετικά με την υπηρεσία (άρθρο 263Α παρ. 4 στοιχ. α΄ ΠΚ)

1.3.7.2. Η αναστολή της ασκηθείσας δίωξης σε περίπτωση εισφοράς αποδεικτικών στοιχείων για συμμετοχή υπαλλήλων σε εγκλήματα σχετικά με την υπηρεσία (άρθρο 263Α παρ. 2 εδ. γ΄ ΠΚ)

1.3.8. Η αναστολή της παραγραφής των πλημμελημάτων του νόμου περί ενδοοικογενειακής βίας σε περίπτωση ποινικής διαμεσολάβησης κατ’ άρθρο 13 παρ. 4 εδ. γ Ν. 3500/2006

1.3.9. Η αναστολή της παραγραφής ως αντισταθμιστικό μέτρο έναντι των νομοθετικών πλαισίων ρύθμισης καταβολής οφειλών και προστίμων

1.3.9.1. Γενικά

1.3.9.2. Η αναστολή της παραγραφής σε περίπτωση παροχής διευκόλυνσης τμηματικής καταβολής του χρέους στο έγκλημα της μη καταβολής χρεών στο δημόσιο κατ’ άρθρο 25 παρ. 5 Ν. 1882/1990

1.3.9.3. Η αναστολή της παραγραφής σε περίπτωση παροχής διευκόλυνσης τμηματικής καταβολής του χρέους στο έγκλημα της μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών

1.3.9.4. Η αναστολή της παραγραφής σε περίπτωση παροχής διευκόλυνσης τμηματικής καταβολής προστίμου κατ’ άρθρο 44 παρ. 3 Ν. 3959/2011

1.3.9.5. Η αναστολή της ποινικής δίωξης ως αποτέλεσμα της επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης (άρθρο 60 παρ. 6 περ. β Ν. 4738/2020)

1.4. Η «ατελής» πρόβλεψη του εδ. β΄ της παρ. 2 άρθρου 113 ΠΚ και η «καταχρηστική» υπαγωγή διατάξεων στην αναστολή της παραγραφής

1.4.1. Εισαγωγή στην προβληματική

1.4.2. Η αναβολή ή αναστολή της ποινικής δίωξης από τον Υπουργό Δικαιοσύνης (άρθρο 29 ΚΠΔ)

1.4.3. Η αναβολή της δίκης λόγω εκκρεμότητας ποινικών προδικαστικών ζητημάτων σύμφωνα με το άρθρο 59 παρ. 1 ΚΠΔ

1.4.4. Αναβολή της ποινικής δίκης λόγω εκκρεμότητας ζητημάτων αστικής φύσης στην πολιτική δίκη (άρθρο 61 ΚΠΔ)

1.4.5. Η αναβολή της δίκης σε περίπτωση μη εμφάνισης στο δικαστήριο του συνηγόρου υπεράσπισης που έχει διοριστεί στο πλαίσιο νομικής βοήθειας

1.4.6. Ενδιάμεσο συμπέρασμα

1.5. Οι ειδικές μορφές αναστολής της παραγραφής

1.5.1. Εισαγωγικά

1.5.2. Η αναστολή της παραγραφής ως αντισταθμιστικό μέτρο των εναλλακτικών θεσμών απονομής της ποινικής δικαιοσύνης

1.5.2.1. Η αναστολή της παραγραφής στις περιπτώσεις προσωρινής αποχής από την ποινική δίωξη υπό όρους (άρθρα 48 παρ. 4 και 49 παρ. 2 & 3 ΚΠΔ)

1.5.3. Η αναστολή της παραγραφής ως συνοδός της υποχρεωτικής αναβολής της δίκης λόγω παρακολούθησης θεραπευτικού προγράμματος απεξάρτησης (άρθρο 32 παρ. 2 στοιχ. γ΄ Ν. 4139/2013).

1.5.4. Η οφειλόμενη στην πεπλανημένη παραδοχή ότι ο κατηγορούμενος δε ζει παύση της ποινικής δίωξης (άρθρο 81 παρ. 2 ΚΠΔ)

1.5.5. Η αναστολή των κακουργημάτων που εκκρεμούν εναντίον προσώπου που παραδίδεται στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (άρθρο 18 Ν. 3948/2011)

1.5.6. Η αναστολή της παραγραφής σε περίπτωση εκ νέου επίδοσης στον κατηγορούμενο ερήμην καταδικαστικής απόφασης σε εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης

1.6. Συμπεράσματα - Προτάσεις

2. Η αναστολή επιδικίας

2.1. Εισαγωγικά

2.2. Προσδιορισμός του σημείου έναρξης της κύριας διαδικασίας και κατ’ επέκταση της αναστολής

2.2.1. Κατευθυντήριες αρχές - Το κριτήριο του «επικείμενου» της εκδίκασης

2.2.2. Το αμετάκλητο της παραπομπής ως απαραίτητο στοιχείο έναρξης της αναστολής

2.2.3. Η εγκυρότητα της κλήτευσης ως απαραίτητο στοιχείο έναρξης της αναστολής

2.2.4. Η καθ’ ύλην και κατά τόπο αρμοδιότητα του δικαστηρίου ως απαραίτητο στοιχείο της έναρξης της αναστολής

2.3. Το σημείο λήξης της αναστολής

2.4. Ο χρονικός περιορισμός της αναστολής επιδικίας

2.5. Συμπεράσματα - Προτάσεις

3. Η αναστολή της παραγραφής των εγκλημάτων που στρέφονται κατά ανηλίκων. Ένα νεοπαγές είδος

3.1. Η ρύθμιση του πρώην άρθρου 113 παρ. 6 του προϊσχύσαντος ΠΚ

3.2. Η ρύθμιση του άρθρου 113 παρ. 4 του νέου ΠΚ

3.2.1. Εισαγωγικά

3.2.2. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της πρώτης περίπτωσης (άρθρο 113 παρ. 4 εδ. α΄ ΠΚ)

3.2.3. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της δεύτερης περίπτωσης (άρθρο 113 παρ. 4 εδ. β΄ ΠΚ)

3.2.4. Η λειτουργία της διάταξης ως αναστολής έναρξης της παραγραφής

3.2.5. Το χρονικό διάστημα της αναστολής

3.3. Η ειδική αναστολή της παραγραφής των εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας που στρέφονται κατά ανηλίκου (άρθρο 16 Ν. 3500/2006)

3.4. Συμπεράσματα - de lege lata και de lege ferenda προτάσεις

Μέρος Δ΄

De lege ferenda προτάσεις

Κεφάλαιο 10

De lege ferenda προτάσεις

1. Όσον αφορά την προθεσμία παραγραφής

1.1. Προσθήκη δευτέρου εδαφίου στην παρ. 3 του άρθρου 111 ΠΚ

1.2. Προσθήκη δευτέρου εδαφίου στην παρ. 2 του άρθρου 68 ΚΦΔ, πριν την κατάργησή της με το άρθρο 92 Ν. 4745/2020

1.3. Προσθήκη 3ης παραγράφου στο άρθρο 126 ΠΚ

2. Όσον αφορά την αναστολή της παραγραφής

2.1. Αναστολή της παραγραφής λόγω νομικής αδυναμίας έναρξης ή εξακολούθησης της ποινικής δίωξης (άρθρο 113 παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ)

2.2. Αναστολή επιδικίας

2.3. Αναστολή της παραγραφής των εγκλημάτων που στρέφονται κατά ανηλίκων.

Βιβλιογραφία

Ι. Ελληνόγλωσση

ΙΙ. Ξενόγλωσση

Λημματικό ευρετήριο