Χ. Δεληγιάννη-Δημητράκου, Συγκριτικό δίκαιο και νομικός πλουραλισμός, 2008

Προλεγόμενα

Κυριότερες συντομογραφίες

Πρώτο Μέρος

Νομικός πλουραλισμός και οι μεταβολές

του Συγκριτικού Δικαίου

Α. Το συγκριτικό δίκαιο απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και στο νομικό πλουραλισμό

§ 1 Το φαινόμενο του νομικού πλουραλισμού και η σύνδεσή του με την παγκοσμιοποίηση

Ι. Παγκοσμιοποίηση, νομικός πλουραλισμός, και η αμφισβήτηση του νομικού θετικισμού

§ 2 1. Η έννοια της παγκοσμιοποίησης. α) Γενικά

§ 3 β) Οι όψεις της παγκοσμιοποίησης

§ 4 2. Νέες και παραδοσιακές μορφές νομικού πλουραλισμού στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον

§ 5 3. Νομικός πλουραλισμός και το τέλος της πυραμίδας ;

ΙΙ. Επιπτώσεις του νομικού πλουραλισμού στη δομή και τις λειτουργίες του συγκριτικού δικαίου

§

§ 7 2. Μετατροπή της νομικής σύγκρισης από οριζόντια σε πολυεπίπεδη

§ 8 2. Πολυεπίπεδη νομική σύγκριση και το πρόβλημα της συγκρισιμότητας εθνικών και υπερεθνικών νομικών κανόνων

§ 9 3. Πολυεπίπεδη νομική σύγκριση και η μεταφορά κρατικογενών νομικών εννοιών σε υπερεθνικό επίπεδο

§ 10 4. Πολυεπίπεδη νομική σύγκριση και διαγώνιες συγκρούσεις μεταξύ υπερεθνικών και εθνικών νομικών κανόνων

§ 11 5. Πολυεπίπεδη νομική σύγκριση και πολιτισμικές συγκρούσεις

B. Μεταβολές στο φιλοσοφικό υπόβαθρο και στη μεθοδολογία του συγκριτικού δικαίου

§ 12 1. Εισαγωγικά

Ι. H οικουμενικότητα του δικαίου στις νεωτερικές δικαιοσυγκριτικές πρoσεγγίσεις

§ 13 1. Η γένεση του συγκριτικού δικαίου στο φιλοσοφικό περιβάλλον του Διαφωτισμού και του Ιστορισμού

§ 14 2. H γερμανική ιστορική σχολή του δικαίου και η εννοιοκρατική αντίληψη του συγκριτικού δικαίου

§ 15 3. Η αμφισβήτηση της εννοιοκρατικής αντίληψης του συγκριτικού δικαίου: η γένεση της λειτουργικής δικαιοσυγκριτικής προσέγγισης

ΙΙ. Μετανεωτερικές δικαιοσυγκριτικές προσεγγίσεις και η αμφισβήτηση της οικουμενικότητας του συγκριτικού δικαίου

§ 16 1. Εισαγωγικά

§ 17 2. Το φιλοσοφικό ρεύμα του μεταμοντερνισμού και η επιρροή του στη θεωρία του συγκριτικού δικαίου. α) Η έννοια του μεταμοντερνισμού

§ 18 β) Ο μεταμοντερνισμός και η άρνηση του συγκριτικού δικαίου

§ 19 3. Συγκριτικό δίκαιο και ασυμμετρότητα. α) Προέλευση και ιδεολογικό υπόβαθρο της έννοιας της ασυμμετρότητας

§ 20 β) Το ασυμβίβαστο της έννοιας της ασυμμετρότητας με τη φύση και την εμπειρική πραγματικότητα των νομικών πολιτισμών

ΙΙΙ. Οι μεθοδολογικές προτάσεις των δικαιοσυγκριτικών προσεγγίσεων και η συμφιλίωσή τους

§ 21 1. Γενικά

§ 22 2. Η ποικιλία των προτεινόμενων μεθοδολογικών εργαλείων. α) Η νομική σύγκριση ως ερμηνευτικό εγχείρημα

§ 23 β) Οι διαφορές ανάμεσα στην ερμηνευτική και τη λειτουργική συγκριτική μέθοδο

§ 24 γ) Η δομική συγκριτική ανάλυση και η συμβολή της στην ερμηνευτική και τη λειτουργική συγκριτική μέθοδο

§ 25 δ) Ο συμπληρωματικός ρόλος της διαλεκτικής και της πολυδύναμης νομικής σκέψης στο πλαίσιο της συγκριτικής νομικής έρευνας

§ 26 Συμπεράσματα πρώτου μέρους

Δεύτερο Μέρος

Το Συγκριτικό Δίκαιο ως μέσο ρύθμισης νομικών

και πολιτισμικών συγκρούσεων

§ 27 Η προσέγγιση του θέματος μέσω της μελέτης τριών χαρακτηριστικών παραδειγμάτων

Γ. Διαγώνιες συγκρούσεις ανάμεσα σε αυτόνομους και υπερεθνικούς κανόνες: Συλλογική διαπραγμάτευση και κοινοτικοί κανόνες του ανταγωνισμού

§ 28 Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Κοινωνικοοικονομικό και νομικό υπόβαθρο της σχέσης της συλλογικής διαπραγμάτευσης με τους κανόνες του ανταγωνισμού

§ 29 1. Η εξαίρεση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας από το δίκαιο του ανταγωνισμού και η αμφισβήτησή της

§ 30 2. Η μη κατοχύρωση, από τις ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ, της εξαίρεσης των συλλογικών συμβάσεων από τους κανόνες του ανταγωνισμού

§ 31 3. Συλλογική διαπραγμάτευση και κανόνες του ανταγωνισμού από τη σκοπιά των έννομων τάξεων των κρατών μελών

ΙΙ. Mη σαφής προσδιορισμός, από το ΔΕΚ, των συλλογικών συμβάσεων που εξαιρούνται από τους κανόνες του ανταγωνισμού

§ 32 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 33 2. Η περιοριστική ερμηνεία του Γενικού Εισαγγελέα Jacobs και o παράδοξος τρόπος προσφυγής του στο συγκριτικό δίκαιο

§ 34 3. Η αναγνώριση, από το ΔΕΚ, μιας γενικής εξαίρεσης των συλλογικών συμβάσεων από το άρθρο 81§1 ΣυνθΕΚ. α) Γενικά

§ 35 β) Ο αποκλεισμός των φορέων της συλλογικής διαπραγμάτευσης από το προσωπικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου 81§ 1 ΣυνθΕΚ

§ 36 γ) Η εξαίρεση των συλλογικών συμβάσεων από το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής του άρθρου 81§ 1 ΣυνθΕΚ

§ 37 δ) Η διχογνωμία γύρω από τα όρια της γενικής εξαίρεσης των συλλογικών συμβάσεων από το άρθρο 81§1 ΣυνθΕΚ

ΙV. Ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης των συλλογικών συμβάσεων με τους κοινοτικούς κανόνες του ανταγωνισμού

§ 38 1. Εξαίρεση των συλλογικών συμβάσεων από το άρθρο 81 §1 ΣυνθΕΚ ως έκφραση των κοινοτικών πολιτικών ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης

§ 39 2. Συλλογική σύμβαση και κανόνες του ανταγωνισμού, από τη σκοπιά της συνταγματικής έννομης τάξης της ΕΕ. α) Η κατοχύρωση του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης

§ 40 β) Η συμφιλίωση του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης με την ελευθερία του ανταγωνισμού

Δ. Πολιτισμικές συγκρούσεις στη δημόσια σφαίρα: Το πρόβλημα της περιβολής της ισλαμικής μαντίλας στο δημόσιο σχολείο

§ 41 1. Η θέση του προβλήματος και η διαφοροποίηση των λύσεων που έχουν προταθεί για την αντιμετώπισή του

I. Η δημόσια περιβολή της ισλαμικής μαντίλας από τη σκοπιά των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας

§ 42 1. Ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας στην Ευρώπη και η γένεση της αρχής της laϊcité

§ 43 2. Η νομοθετική απαγόρευση στη Γαλλία των εμφανών θρησκευτικών εμβλημάτων στο σχολείο ως έκφραση της αρχής της laïcité α) Οι ποικίλες όψεις της γαλλικής αντίληψης της laïcité

§ 44 β) Η νομολογία του Conseil d’Etat για το ζήτημα της μαντίλας κατά τα έτη

§ 45 γ) Ο νόμος της 15ης Μαρτίου 2004 για την απαγόρευση των εμφανών θρησκευτικών εμβλημάτων στο δημόσιο σχολείο

§ 46 3. Η αντιμετώπιση του προβλήματος της μαντίλας, μέσω της αρχής της κρατικής ουδετερότητας, στις άλλες χώρες της Ηπειρωτικής Ευρώπης και ειδικότερα στη Γερμανία α) Γενικά

§ 47 β) Η αρχή της κρατικής ουδετερότητας και η θέση της θρησκείας στο σχολείο σύμφωνα με το Θεμελιώδη Νόμο της Γερμανίας

§ 48 γ) Φιλελεύθερη αντιμετώπιση, από τα γερμανικά δικαστήρια, των διεκδικήσεων μαθητριών-ων, που συνδέονται με το δικαίωμα θρησκευτικής ελευθερίας

§ 49 δ) H απόφαση Ludin του Ομοσποδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας για την περιβολή θρησκευτικών εμβλημάτων από το διδακτικό προσωπικό του σχολείου

§ 50 ε) Η απαγόρευση, από τις νομοθεσίες των γερμανικών κρατιδίων, της περιβολής, από εκπαιδευτικούς, θρησκευτικών εμβλημάτων στο σχολείο

§ 51 4) Η εκκοσμίκευση της επίσημης θρησκείας στην Αγγλία και οι πολιτικές πολυπολιτισμικότητας απέναντι στο πρόβλημα της μαντίλας α) Γενικά

§ 52 β) H απόφαση του House of Lords R. on the application of Begum v. Headteacher and Governors of Denbing High School

§ 53 5) Η ιδιοτυπία των σχέσεων κράτους και εκκλησίας στην Ελλάδα και η ανυπαρξία του προβλήματος της μαντίλας

§ 54 6) Το πρόβλημα της ισλαμικής μαντίλας από τη σκοπιά της ευρωπαϊκής νομολογίας α) Γενικά

§ 55 β) Οι υποθέσεις του ΕυρΔΔΑ Dahlab κατά Ελβετίας και Leyla Sahin κατά Τουρκίας

II. H περιβολή της ισλαμικής μαντίλας στο σχολείο και η αρχή της ισότητας των φύλων

§ 56 1. Τα ποικίλα νοήματα της περιβολής της μαντίλας

§ 57 2. Η περιβολή της μαντίλας ως μορφή παραίτησης από τα θεμελιώδη δικαιώματα και η ανάγκη πραγματιστικής αντιμετώπισής της

§ 58 Συμπερασματικές παρατηρήσεις

Ε. Πολιτισμικές συγκρούσεις στην ιδιωτική σφαίρα: O ισλαμικός θεσμός της λύσης του γάμου με αποπομπή και η αρχή της ισότητας των συζύγων

§ 59 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Η λύση του γάμου με αποπομπή της συζύγου από το σύζυγο (talâk) από τη σκοπιά του κλασικού ισλαμικού δικαίου

§ 60 1. Γενικά

§ 61 2. Η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα του ισλαμικού δικαίου

§ 62 3. Η αποπομπή ως έκφραση του συμβατικού χαρακτήρα του ισλαμικού γάμου καθώς και ως εξωδικαστική διαδικασία

§ 63 4. Οι κυριότερες μορφές αποπομπής

i. H ανακλητή και η αμετάκλητη αποπομπή

ii. Η «τριπλή ή μεμπτή αποπομπή» (bidî)

§ 64 5. Τα αποτελέσματα της αποπομπής

§ 65 6. Η αναγνώριση της μονομερούς λύσης του γάμου με πρωτοβουλία της συζύγου (khul) και η μετατροπή της σε μορφή συναινετικού διαζυγίου

ΙΙ. H αποπομπή (talâk) στο θετικό δίκαιο των σύγχρονων μουσουλμανικών χωρών

§ 66 1. Νομοθετικά μέτρα που κατέστησαν δυσκολότερη την προσφυγή στο θεσμό της αποπομπής

§ 67 2. Η μετατροπή του khul από μορφή συναινετικού διαζυγίου σε μηχανισμό μονομερούς λύσης του γάμου που λειτουργεί με πρωτοβουλία της συζύγου

ΙΙΙ. Η λύση του γάμου με αποπομπή και η προβληματική των θεμελιωδών δικαιωμάτων

§ 68 1. Η αποπομπή και οι αρχές της προστασίας του γάμου και της οικογένειας

§ 69 2. Η έλλειψη αντιδικίας στη διαδικασία της αποπομπής και το ζήτημα της προστασίας των δικονομικών δικαιωμάτων της συζύγου

§ 70 3. Η αντίθεση της αποπομπής προς την αρχή της ισότητας των συζύγων

IV. Οι πολιτισμικές συγκρούσεις, που γεννά η αποπομπή, από τη σκοπιά των μηχανισμών του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου

§ 71 1. Οι μηχανισμοί ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και ο ρόλος του συγκριτικού δικαίου στο πλαίσιό τους

§ 72 2. Η αντιμετώπιση των πολιτισμικών συγκρούσεων, μέσω της ρήτρας επιφύλαξης της δημόσιας τάξης. α) Ο κυρίαρχος ρόλος του συγκριτικού δικαίου

§ 73 β) Η in concreto αξιολόγηση της αντίθεσης προς τη δημόσια τάξη σε περιπτώσεις αποπομπών που έχουν εκφωνηθεί στο εξωτερικό

§ 74 γ) Αποπομπές, που εκφωνούνται στο εξωτερικό, από τη σκοπιά της γαλλικής θεωρίας του αποδυναμωμένου αποτελέσματος της δημόσιας τάξης

§ 75 δ) Η αντιμετώπιση των προβλημάτων, που γεννούν οι αποπομπές του εξωτερικού, μέσω της γερμανικής θεωρίας της σύνδεσης της βιοτικής σχέσης με την ημεδαπή (Inlandsbeziehung)

§ 76 ε) Η αποδοχή της θεωρίας της «Inlandsbeziehung» από τη γαλλική και την αγγλική έννομη τάξη

§ 77 3. Η άμεση εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις διεθνούς χαρακτήρα υποθέσεις, που γεννούν πολιτισμικές συγκρούσεις, και ο παραγκωνισμός του συγκριτικού δικαίου

§ 78 4. Η μεθοδολογική σύγκλιση των μηχανισμών, μέσω της τεχνικής του συγκεκριμένου ελέγχου, που εφαρμόζουν το ΕυρΔΔΑ και τα εθνικά δικαστήρια

§ 79 5. Η αντιμετώπιση των πολιτισμικών συγκρούσεων που ανακύπτουν στην Ελλάδα μέσω των κανόνων του διαπροσωπικού δικαίου α) Η αδικαιολόγητη διεύρυνση της δικαιοδοσίας του Μουφτή

§ 80 β) Το αίτημα της άσκησης, από τα ελληνικά δικαστήρια, ουσιαστικού ελέγχου συνταγματικότητας στις αποφάσεις του Μουφτή ως μέσο διαπολιτισμικού διαλόγου

§ 81 Συμπερασματικές παρατηρήσεις

§ 82 Τελικά Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Ευρετήριο