Χ. Αθανασοπούλου/Χ. Ακριβοπούλου/Ε.–Α. Αλεξιάδου..., Το Ελληνικό Σύνταγμα, τόμ. 1, 2025

Πίνακας Περιεχομένων

Πρόλογος

Συνεργάτες του Τόμου

Συνεργάτες του Τόμου I κατά τη σειρά των ερμηνευόμενων άρθρων

Πίνακας βασικών συντομογραφιών

Διάγραμμα περιεχομένων

Γενική βιβλιογραφία

Σύνταγμα της Ελλάδος

Προοίμιο

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση

3. Κριτική αποτίμηση - προτάσεις συνταγματικής μεταρρύθμισης

Μέρος Πρώτο

Βασικές διατάξεις

Τμήμα Α΄

Μορφή του πολιτεύματος

ΑΡΘΡΟ 1

1. Επί της § 1.

1.1. «Το Πολίτευμα …»

1.2. «… της Ελλάδος…»

1.3. «… Δημοκρατία»

1.4. «… Κοινοβουλευτική …»

1.5. «… Προεδρευόμενη …»

2. Επί της § 2.

3. Επί της § 3.

3.1. «Όλες οι εξουσίες …»

3.2. «…πηγάζουν από το Λαό …»

3.3. «… υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους …»

3.4. «…ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα»

4. Ιστορική εξέλιξη

4.1. Διατάξεις προγενέστερων Συνταγμάτων

4.2. Το δημοκρατικό πολίτευμα και η πρόσφατη οικονομική κρίση

4.3. Το κράτος δικαίου και η πρόσφατη πανδημία Covid

5. Νομολογιακή προσέγγιση

ΑΡΘΡΟ 2

1. Ιστορία – Θέση της διάταξης στο Σύνταγμα και σε διεθνή κείμενα

2. Θεωρία

2.1. Το περιεχόμενο της αρχής: Ανθρώπινη αξιοπρέπεια

2.2. Η κανονιστική ισχύς της διάταξης

2.3. Άρθρο 2 § 2: Αξία του ανθρώπου και διεθνείς σχέσεις

3. Νομολογία

3.1. Άρειος Πάγος – Συμβούλιο της Επικρατείας – Συγκριτικές αναφορές

3.1.1. Άρθρο 2 § 1.

3.1.2. Άρθρο 2 § 2.

3.2. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ)

3.3. Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ)

4. Κριτική αποτίμηση

Τμήμα Β΄

Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας

ΑΡΘΡΟ 3.

1. Ιστορία διατάξεως

2. Θεωρητική ανάλυση και νομολογιακή πράξη

2.1. Επικρατούσα θρησκεία

2.2. Συνταγματική κατοχύρωση των ιερών κανόνων

2.2.1. Θεωρία

2.2.2. Νομολογιακή πράξη

2.2.3. Κριτική θεώρηση

2.3. Τόμος 1850 και Πράξη 1928.

2.4. Νομική φύση Καταστατικού Χάρτη

2.5. Ιδιαίτερα εκκλησιαστικά καθεστώτα

2.6. Κείμενο Αγ. Γραφής

3. Κριτική αποτίμηση

Μέρος Δεύτερο

Γενική Εισαγωγή στα άρθρα

Κεφάλαιο 1.

Δικαιώματα ανθρώπινα, θεμελιώδη, συνταγματικά

Η διεργασία ανάδειξης και αναγνώρισης θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι πρωτίστως ιστορική

Η επιλογή του όρου «θεμελιώδη δικαιώματα» – Η πολλαπλότητα των επιπέδων προστασίας τους

Συνταγματοποίηση του Διεθνούς Δικαίου και διεθνοποίηση του εθνικού Συντάγματος

Πρωταρχία του νομοθέτη ή του δικαστή στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων;

Τα θεμελιώδη δικαιώματα υπό συνθήκες αλληλουχίας κρίσεων – Δεν υπάρχει μη φιλελεύθερη δημοκρατία

Ο οικουμενικός αλλά και δυτικοκεντρικός χαρακτήρας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Κεφάλαιο 2.

Θεμελιώδη Δικαιώματα, θεμελιώδεις υποχρεώσεις,

θεσμικές εγγυήσεις

Δικαίωμα ή ελευθερία;

Θεμελιώδεις υποχρεώσεις / Θεμελιώδη συνταγματικά καθήκοντα

Χωρεί παραίτηση από θεμελιώδες δικαίωμα; – Το ζήτημα της συναίνεσης στην επιβολή περιορισμών

Τα θεμελιώδη δικαιώματα ως δικαιώματα του Συνταγματικού Δικαίου

Θεμελιώδη δικαιώματα και θεσμικές εγγυήσεις

Κράτος δικαίου – Κοινωνικό κράτος δικαίου

Η αρχή του κράτους δικαίου κατά το Σύνταγμα

Η αρχή του κοινωνικού κράτους

Το κοινωνικό κράτος ως κράτος δικαίου

Κράτος δικαίου, κοινωνικό κράτος και δημοκρατία

Κεφάλαιο 3.

Γενιές και τυπολογία δικαιωμάτων

Η σχέση ανάμεσα στα θεμελιώδη δικαιώματα και τη συγκρότηση του κρατικού φαινομένου

Η πρώτη γενιά θεμελιωδών δικαιωμάτων – Ο πρώιμος ελληνικός επαναστατικός συνταγματισμός

Η δεύτερη γενιά δικαιωμάτων – Τα κοινωνικά δικαιώματα

Η τρίτη και τέταρτη γενιά δικαιωμάτων – Η προστασία του περιβάλλοντος και η ψηφιακή σφαίρα

Η πρώτη φάση με εξελίξεις πρωτίστως εθνικές / συνταγματικές – Η δεύτερη φάση με εξελίξεις πρωτίστως διεθνείς

Μια σύγχρονη τυπολογία των θεμελιωδών δικαιωμάτων – Η ορολογία του Συντάγματος

Κεφάλαιο 4.

Η πολυεπίπεδη προστασία των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων

Διεθνής προστασία: Το σύστημα του ΟΗΕ

Περιφερειακή προστασία – Το σύστημα του Συμβουλίου της Ευρώπης και της ΕΣΔΑ – Η προστασία στο πεδίο της έννομης τάξης της ΕΕ

Ο ερμηνευτικός μονισμός

Το επαυξημένο Σύνταγμα (augmented constitution)

Η προστιθέμενη αξία κάθε επιπέδου προστασίας

Η τριγωνική σχέση εθνικού Συντάγματος - ΕΣΔΑ - Δικαίου της ΕΕ στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων – Σύνοψη των πορισμάτων της νομολογίας

Το Δίκαιο των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ως τμήμα του Συνταγματικού Δικαίου με έντονα διακλαδικά χαρακτηριστικά

Κεφάλαιο 5.

Φορείς των θεμελιωδών Δικαιωμάτων

Ο άνθρωπος ως φορέας των θεμελιωδών δικαιωμάτων – Οι συνταγματικές αναφορές στους Έλληνες πολίτες

Τα νομικά πρόσωπα ως υποκείμενα των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Οντότητες που αναγνωρίζονται ως υποκείμενα θεμελιωδών δικαιωμάτων

Κεφάλαιο 6.

Αποδέκτες των Δικαιωμάτων – Η Οριζόντια Ισχύς τους (τριτενέργεια)

Η ρητή κατοχύρωση της τριτενέργειας (οριζόντιας ισχύος) των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο άρθρο 25 παρ. 1 εδ. γ΄ Σ

Κεφάλαιο 7.

Από τις μεθόδους στους κανόνες ερμηνείας των διατάξεων

περί θεμελιωδών δικαιωμάτων – Η εισφορά του άρθρου 25 Σ.

Η υποχρέωση επιλογής του κανόνα που διαθέτει το πληρέστερο εγγυητικό περιεχόμενο

Η εισφορά του άρθρου 25 Σ. όπως αναθεωρήθηκε το 2001 – Σύστημα κανόνων ερμηνείας

Τα δικαιώματα τελούν υπό την εγγύηση του κράτους – Το κράτος δεσμεύεται από τα θεμελιώδη δικαιώματα

Η υποχρέωση σεβασμού της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου

Η υποχρέωση διασφάλισης της ανεμπόδιστης και αποτελεσματικής άσκησης των δικαιωμάτων

Το κανονιστικό περιεχόμενο των κοινωνικών δικαιωμάτων – Η παλιά αντίληψη περί κατευθυντήριων διατάξεων – Η σημασία του άρθρου 21 παρ. 1 εδ. β´ Σ. για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης

Τα θεμελιώδη δικαιώματα ισχύουν οριζόντια στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν

Οι περιορισμοί των θεμελιωδών δικαιωμάτων οφείλουν να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας που επιβάλλεται ως βασικός περιορισμός των περιορισμών

Η ρητά προβλεπόμενη τελεολογία των θεμελιωδών δικαιωμάτων – Μικρή ελεγχόμενη απόκλιση από τη θετικιστική θεώρηση των δικαιωμάτων ή ενίσχυσή της;

Το χρέος της εθνικής και κοινωνικής αλληλεγγύης

Η απαγόρευση της καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος

Συσχέτιση του άρθρου 25 παρ. 3 Σ. με το άρθρο 17 ΕΣΔΑ για την απαγόρευση κατάχρησης δικαιώματος

Συρροή θεμελιωδών δικαιωμάτων

Κεφάλαιο 8.

Η επιφύλαξη υπέρ του νόμου

Η έννοια του νόμου στο Σύνταγμα

Οι εκτελεστικοί νόμοι

Η επιφύλαξη υπέρ του Κανονισμού της Βουλής

Η επιφύλαξη απευθείας υπέρ διοικητικών οργάνων ή της δικαστικής εξουσίας

Η εισαγωγή μιας σαφέστερης τυπολογίας επιφυλάξεων υπέρ του νόμου με την αναθεώρηση του 2001

Τεκμήριο συνταγματικότητας των νόμων ή τεκμήριο υπέρ της ελευθερίας (in dubio pro legislatore ή in dubio pro libertate?)

Κεφάλαιο 9.

Οι καταστάσεις ανάγκης και εξαίρεσης – Η αναστολή της ισχύος διατάξεων που προστατεύουν θεμελιώδη δικαιώματα κατά το άρθρο 48 Σ. – Η παρέκκλιση (derogation) κατά το άρθρο 15 ΕΣΔΑ

Άλλο οι περιορισμοί των θεμελιωδών δικαιωμάτων και άλλο η αναστολή ισχύος των σχετικών συνταγματικών διατάξεων

«Συντεταγμένο» και «συντακτικό» Δίκαιο της Ανάγκης

Η αντιμετώπιση των «συνηθισμένων» καταστάσεων ανάγκης με την έκδοση ΠΝΠ κατά το άρθρο 44 παρ. 1 Σ.

Η πανδημία ως κατάσταση ανάγκης

Η κατάσταση πολιορκίας και η αναστολή της ισχύος διατάξεων που προστατεύουν θεμελιώδη δικαιώματα ή θέτουν θεσμικές εγγυήσεις κατά το άρθρο 48 Σ

Η παρέκκλιση (derogation) του άρθρου 15 ΕΣΔΑ

Κεφάλαιο 10.

Οι περιορισμοί και οι περιορισμοί των περιορισμών

των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Οι κανόνες περί θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι υπερέχοντες και άμεσης εφαρμογής

Περιοριστικές ρήτρες στο ίδιο το Σύνταγμα – Η τριάδα των περιορισμών του άρθρου 5 παρ. 1 Σ.

Η ταυτολογική υποχρέωση της μη παραβίασης του Συντάγματος

Τα δικαιώματα των άλλων – Η σύγκρουση δικαιωμάτων

Η μη προσβολή των χρηστών ηθών

Τυπολογία περιορισμών

Υπάρχουν απεριόριστα δικαιώματα;

Κεφάλαιο 11.

Η έννοια του γενικού συμφέροντος

και οι περιορισμοί των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Ρητές αναφορές του Συντάγματος στην έννοια του γενικού συμφέροντος ή σε συναφείς έννοιες

Υπάρχει κάποιος κοινός παρονομαστής των διατάξεων που αναφέρονται στην έννοια του γενικού συμφέροντος;

Η νομολογιακή χρήση της έννοιας του γενικού συμφέροντος – Τυπολογία χρήσεων

Η έννοια του γενικού συμφέροντος και η καμπύλη της έντασης του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

Η έννοια της δημόσιας τάξης

Η έννοια της εθνικής ασφάλειας

Κεφάλαιο 12.

Η αρχή της αναλογικότητας ως δικανικός μηχανισμός ελέγχου

των περιορισμών των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Η αρχή της αναλογικότητας στην ΕΣΔΑ και στον ΧΘΔ

Η αρχή της αναλογικότητας ως δομημένος δικανικός συλλογισμός

Ο πυρήνας και η ουσία του δικαιώματος

Οι συνταγματικές σταθμίσεις ως προς την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων – Τι αναθέτει το Σύνταγμα στον νομοθέτη και εντέλει στον δικαστή;

Η αρχή της αναλογικότητας στην ελληνική νομολογία – Χαρακτηριστικά παραδείγματα

Κεφάλαιο 13.

Η δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Η διάκριση μεταξύ δικαστικής προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων και δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας σχετικών νόμων

Ο έλληνας δικαστής ως δικαστής τριών έννομων τάξεων

Προβλεπόμενες ρητά στο Σύνταγμα περιπτώσεις παρεμβολής της δικαστικής εξουσίας

Ενώπιον της πολιτικής και της διοικητικής δικαιοσύνης

Η ποινική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Η ατομική προσφυγή στο ΕΔΔΑ

Στο πεδίο της έννομης τάξης της ΕΕ

Μέρος Δεύτερο

Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα

ΑΡΘΡΟ 4.

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Η ισότητα των Ελλήνων ενώπιον του νόμου

2.1.1. Το περιεχόμενο της έννοιας

2.1.2. Τα υποκείμενα της σχέσης της ισότητας

2.1.3. Η ισότητα στο ενωσιακό δίκαιο, την ΕΣΔΑ και το ΔΣΑΠΔ

2.1.4.Τα δύο στάδια ελέγχου τήρησης της αρχής της ισότητας και το δημόσιο συμφέρον

2.1.5. Η επεκτατική εφαρμογή της αρχής της ισότητας

2.2. Η ισότητα Ελλήνων και Ελληνίδων

2.2.1. Το περιεχόμενο της § 2.

2.2.2. Η ισότητα των δύο φύλων σε επιμέρους τομείς

2.2.2.1. Στο οικογενειακό δίκαιο

2.2.2.2. Στις εργασιακές σχέσεις

2.2.2.3. Στην κοινωνική ασφάλιση

2.3. Κτήση και απώλεια ελληνικής ιθαγένειας

2.3.1. Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας

2.3.2. Έκπτωση από την ελληνική ιθαγένεια

2.3.3. Εκούσια απώλεια της ελληνικής ιθαγένειας

2.4. Πρόσβαση στις δημόσιες λειτουργίες

2.5. Ισότητα στα δημόσια βάρη

2.6. Ισότητα στη στρατολογική υποχρέωση

2.7. Απαγόρευση τίτλων ευγενείας ή διακρίσεων

3. Νομολογιακή πράξη

3.1. Η γενική αρχή της ισότητας

3.1.1. Η επεκτατική εφαρμογή της αρχής της ισότητας

3.1.2. Απαγόρευση διακρίσεων

3.1.3. Η απαγόρευση όμοιας μεταχείρισης των ανομοίων

3.2. Ισότητα των δύο φύλων

3.2.1. Πρόσβαση και σταδιοδρομία σε θέσεις του δημοσίου τομέα

3.2.2. Εργασιακές σχέσεις και κοινωνική ασφάλιση και προστασία

3.3. Κτήση και απώλεια ελληνικής ιθαγένειας

3.3.1. Κτήση ελληνικής ιθαγένειας

3.3.2. Έκπτωση από την ελληνική ιθαγένεια

3.4. Η πρόσβαση στις δημόσιες θέσεις

3.5. Ισότητα στα δημόσια βάρη

3.6. Ισότητα στη στρατολογική υποχρέωση

4. Κριτική αποτίμηση – προτάσεις συνταγματικής μεταρρύθμισης

ΑΡΘΡΟ 5.

Άρθρο 5 § 1 - Προσωπική αυτονομία

1. Η έννοια της προσωπικής αυτονομίας

1.1. Δύο αντιλήψεις της αυτονομίας

1.2. Η συνταγματική κατοχύρωση της προσωπικής αυτονομίας

2. Οι συνταγματικές εφαρμογές της προσωπικής αυτονομίας

2.1. Η ταυτότητα και ανάπτυξη του εαυτού

2.2. Η σεξουαλική ελευθερία

2.3. Η ελευθερία αυτοδιάθεσης του σώματος και η βλάβη του εαυτού

3. Οι περιορισμοί της προσωπικής αυτονομίας

3.1. Τα χρηστά ήθη

3.2. Προσωπική αυτονομία και αξία του ανθρώπου

Άρθρο 5 § 1 - Επαγγελματική ελευθερία

1. Ιστορικά προλεγόμενα

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Εθνικό δίκαιο

2.2. Δίκαιο της Ένωσης

2.3. ΕΣΔΑ

3. Νομολογιακές εφαρμογές

4. Κριτική αποτίμηση

Άρθρο 5 § 1 - Οικονομική ελευθερία

1. Προέλευση της ρύθμισης

2. Το ζήτημα του οικονομικού Συντάγματος

3. Φορείς του δικαιώματος οικονομικής ελευθερίας

4. Έννοια και περιεχόμενο της οικονομικής ελευθερίας – περιορισμοί

5. Ειδικότερες εκδηλώσεις της οικονομικής ελευθερίας

5.1. Ελευθερία άσκησης του εμπορίου και ανάπτυξης επιχειρηματικής δραστηριότητας

5.2. Το ζήτημα της κρατικοποίησης και αποκρατικοποίησης επιχειρήσεων.

5.3. Η αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων

5.3.1. Έννοια – Περιεχόμενο

5.3.2. Επέμβαση στην εξέλιξη συνεστημένης συμβατικής σχέσης

5.3.3. Περιπτωσιολογία περιορισμών

5.4. Ελευθερία του ανταγωνισμού

5.5. Εκδοτικές, ραδιοτηλεοπτικές, διαφημιστικές επιχειρήσεις

Άρθρο 5 §§ 2-4.

1. Ιστορική αναφορά

2. Δικαίωμα ζωής

2.1. Αρχή και τέλος ζωής, «δικαίωμα στο θάνατο»

2.2. Νομολογιακή και νομοθετική εξειδίκευση

3. Κυρίως προσωπική ελευθερία

3.1. Πτυχές και συστηματική διάρθρωση των διατάξεων

3.2. Απαγόρευση δουλείας, ειλωτείας και εμπορίας ανθρώπων

3.3. Εγγυήσεις έναντι μέτρων στέρησης και περιορισμού

3.4. Ελευθερία κίνησης, εγκατάστασης, εισόδου και εξόδου από τη χώρα

4. Συνταγματικό status αλλοδαπών

4.1. Η «κοσμοπολιτική» ratiο του άρθ. 5 § 2 Σ

4.2. Η υποπαράγραφος 2 του άρθ. 5 § 2 Σ

Άρθρο 5 § 5.

1. Ιστορική Αναφορά – Έννοια της υγείας, του γενετικού υλικού και της γενετικής ταυτότητας

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Περιεχόμενο και αγωγιμότητα του δικαιώματος

2.2. Προσωπικό πεδίο εφαρμογής

3. Νομοθεσία

3.1. Νομοθεσία που αφορά το σύνολο των ιατρικών και βιοϊατρικών πράξεων

3.2. Νομοθεσία που αφορά ειδικές ιατρικές και βιοϊατρικές πράξεις

3.2.1. Ιατρική Έρευνα

3.2.2. Κλινική έρευνα με νέα φάρμακα ή διαγνωστικές μεθόδους

3.2.3. Μη θεραπευτική βιοϊατρική έρευνα

3.2.4. Ιατρική έρευνα σε γεννητικό υλικό

3.2.5. Γενετικές εξετάσεις

3.2.6. Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ)

3.2.7. Διακοπή της κύησης

3.2.8. Μεταμοσχεύσεις

4. Νομολογιακή πράξη

4.1. Αναγνώριση πατρότητας τέκνου, εξετάσεις DNΑ

4.2. Διενέργεια εξέτασης DNΑ διά της βίας

4.3. Δικαίωμα στην αναπαραγωγή και ηλικιακό όριο για την παρένθετη μητρότητα

4.4. Προϋποθέσεις στην άδεια ίδρυσης και λειτουργίας τράπεζας ομφαλοπλακουντιακού αίματος

4.5. Προγεννητικός έλεγχος και τεχνητή διακοπή της κύησης

ΑΡΘΡΟ 5Α.

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική εφαρμογή

2.1. Φορείς και αποδέκτες

2.2. Περιεχόμενο του δικαιώματος

α) Δικαίωμα στην πληροφόρηση

β) Δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας

2.3. Περιορισμοί

3. Νομολογιακή πρακτική

4. Κριτική αποτίμηση – προτάσεις συνταγματικής μεταρρύθμισης

ΑΡΘΡΟ 6.

1. Εισαγωγικά - Ιστορική αναδρομή – Φορείς δικαιώματος

2. Συνταγματικές εγγυήσεις που αφορούν στη σύλληψη του κατηγορουμένου

2.1. Έννοια σύλληψης και διάκριση από τη βίαιη προσαγωγή

2.2. Διαδικασία σύλληψης

2.2.1. Προϋποθέσεις έκδοσης εντάλματος σύλληψης

2.2.2. Επίδοση εντάλματος σύλληψης

2.2.3. Περιεχόμενο του εντάλματος σύλληψης

2.2.4. Περιπτώσεις εξαιρέσεων από την σύλληψη

2.3. Εκτέλεση εντάλματος σύλληψης και διαδικασία μετά τη σύλληψη

2.4. Η σύλληψη στα αυτόφωρα αδικήματα

2.4.1. Η έννοια του αυτοφώρου – Γνήσιο και μη γνήσιο αυτόφωρο

2.4.2. Η σύλληψη επ’ αυτοφώρω και η εφαρμογή της αυτόφωρης διαδικασίας

2.4.3. Η αυτόφωρη σύλληψη από πολίτη

2.5.Η σύλληψη στο πλαίσιο της διαδικασίας έκδοσης ή του Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης

3. Συνταγματικές εγγυήσεις που αφορούν στην προσωρινή κράτηση

3.1. Σκοπός και προϋποθέσεις επιβολής της προσωρινής κράτησης

3.2. Η διάρκεια προσωρινής κράτησης

3.3. Ειδικά ζητήματα: Η αντικατάσταση προσωρινής κράτησης με περιοριστικούς όρους

4. Περιορισμός του άρθ. 6 Σ. και πρόβλεψη αποζημίωσης

ΑΡΘΡΟ 7.

1. Εισαγωγή

2. Η συνταγματική κατοχύρωση της αρχής nullum crimen nulla poena sine lege.

2.1. Περιεχόμενο και επιμέρους αρχές

2.2. Η προϋπόθεση της υπάρξεως νόμου

2.3. Ειδικότερα η ύπαρξη γραπτού νόμου

2.4. Η απαγόρευση της θεμελιωτικής του αξιοποίνου αναλογίας

2.5. Η απαγόρευση της αναδρομικής θεμελιώσεως ή επιβαρύνσεως του αξιοποίνου

2.6. Ειδικώς η υποχρέωση εφαρμογής του μεταγενέστερου ηπιότερου νόμου

2.7. Η απαγόρευση της αοριστίας των ποινικών νόμων

2.8. Η απαίτηση για την ύπαρξη πράξεως

2.9. Ισχύς της αρχής και εκτός του Ποινικού Δικαίου;

3. Η απαγόρευση των βασανιστηρίων και της εν γένει προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας

3.1. Το περιεχόμενο της απαγορεύσεως

3.2. Το έλλειμμα προστασίας στην πράξη

3.3. Το ζήτημα των «σωστικών» βασανιστηρίων

4. Η απαγόρευση της γενικής δημεύσεως

5. Η απαγόρευση της επιβολής θανατικής ποινής

6. Η αποζημίωση των αδίκως καταδικασθέντων, προσωρινά κρατηθέντων ή με άλλο τρόπο στερηθέντων την ελευθερία τους

6.1. Εισαγωγή

6.2. Η αποζημίωση των καταδικασθέντων και των προσωρινά κρατηθέντων

6.3. Η αποζημίωση όσων με άλλο τρόπο στερήθηκαν την προσωπική τους ελευθερία

7. Προτάσεις συνταγματικής μεταρρύθμισης

ΑΡΘΡΟ 8.

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

1. Ιστορία της διάταξης

2. Προσδιορισμός της έννοιας του νόμιμου δικαστή

2.1. Θετικός προσδιορισμός

2.1.1. Ταυτότητα δικαιοδοσίας

2.1.2. Ταυτότητα τυπικών κανόνων

2.2. Αρνητικός προσδιορισμός

3. Το ζήτημα της διαιτησίας και της διαμεσολάβησης

4. Η παρέμβαση των ΑΕΔ, ΔΕΕ και ΕΔΔΑ σε εκκρεμή δίκη

5. Η ευχέρεια υποβολής προδικαστικού ερωτήματος ή έναρξης πιλοτικής δίκης.

Τελικές παρατηρήσεις

ΑΡΘΡΟ 9.

1. Το δικαίωμα στο άσυλο της κατοικίας

1.1. Νομικές βάσεις, νομική θεμελίωση και νομική φύση του δικαιώματος στο άσυλο της κατοικίας (άρθ. 9 § 1 Σ. 1975/86/01/08)

1.2. Φορείς και αποδέκτες του δικαιώματος στο άσυλο της κατοικίας

1.3.Πεδίο προστασίας, περιορισμοί του δικαιώματος στο άσυλο της κατοικίας και συρροή με άλλα δικαιώματα

2. Το δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή

2.1.Νομικές βάσεις, νομική θεμελίωση και νομική φύση του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή (άρθ. 9 § 1 Σ. 1975/86/01/08)

2.2.Φορείς και αποδέκτες του δικαιώματος στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου

2.3.Πεδίο προστασίας του δικαιώματος στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή

2.4.Συρροή του δικαιώματος στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή με άλλα δικαιώματα και οι περιορισμοί του

ΑΡΘΡΟ 9Α.

1. Η συνταγματική ιστορία του άρθρου 9 Α Συντάγματος

1.1.Αξία του ανθρώπου, προσωπικότητα, ιδιωτικός βίος: οι μήτρες της προστασίας προσωπικών δεδομένων

1.2.Προστασία προσωπικών δεδομένων ως δικαίωμα της συνταγματικής «πληροφοριακής τάξης»

2. Το δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων

2.1. Η έννοια των προσωπικών δεδομένων

2.2. Η φύση του δικαιώματος

2.3. Τα στοιχεία του δικαιώματος

2.4. Φορείς και αποδέκτες του δικαιώματος

2.5. Η διασφάλιση του δικαιώματος από ανεξάρτητη αρχή

3. Η νομοθετική εξειδίκευση, οι περιορισμοί και το νομοθετικό «κεκτημένο»

3.1. Τα όρια της νομοθετικής εξειδίκευσης του δικαιώματος

3.2. Το «νομοθετικό κεκτημένο»

3.3.Αντισυνταγματικοί περιορισμοί του πεδίου εφαρμογής και της αρμοδιότητας της Αρχής

4. Το δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων στη νομολογία

4.1. Η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων

4.2.Η προστασία προσωπικών δεδομένων στη νομολογία του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ.

4.3.Η ερμηνευτική προσέγγιση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

5. Κριτική αποτίμηση

ΑΡΘΡΟ 10.

§§ 1 και 2.

1. Ιστορία των διατάξεων

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Νομική φύση

2.2. Νομοθετική εφαρμογή – Διεθνής προστασία – Περιεχόμενο

2.2.1. Νομοθετική εφαρμογή

2.2.2. Διεθνής προστασία

2.2.3. Περιεχόμενο

2.3. Φορείς του δικαιώματος

2.4. Αποδέκτες

2.5. Περιορισμοί

3. Νομολογιακή εφαρμογή

4. Κριτική αποτίμηση

§ 3.

1. Ιστορία της διάταξης

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Θεωρητική ανάλυση

2.2. Νομοθετική υλοποίηση και διεθνής προστασία

2.2.1. Νομοθετική υλοποίηση του δικαιώματος του άρθ. 10 § 3 Σ

2.2.2.Νομοθετική υλοποίηση του δικαιώματος πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

2.2.3.Διεθνής προστασία του δικαιώματος πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

2.3.Φορείς του δικαιώματος του άρθ. 10 § 3 Σ. και του δικαιώματος πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

2.4.Αποδέκτες του δικαιώματος του άρθ. 10 § 3 Σ. και του δικαιώματος πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

2.5.Περιορισμοί του δικαιώματος του άρθρου 10 § 3 και του δικαιώματος πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

3. Νομολογιακή και διοικητική εφαρμογή

4. Κριτική αποτίμηση

ΑΡΘΡΟ 11.

1. Ιστορική Αναφορά

2. Θεωρητική Ανάλυση και Νομοθετική Εφαρμογή

2.1. Νομική Έννοια και Φύση του Δικαιώματος

2.2. Φορείς και Αποδέκτες του Δικαιώματος

2.3. Όροι Άσκησης του Δικαιώματος

2.4. Περιορισμοί του Δικαιώματος κατά το Ελληνικό Σύνταγμα

2.5. Η επιφύλαξη υπέρ του νόμου – Ο νέος εκτελεστικός νόμος 4703/2020

2.6. Περιορισμοί του Δικαιώματος κατά την ΕΣΔΑ και τον ΧΘΔ

3. Νομολογιακή Πρακτική σε Ελλάδα, ΕΔΔΑ και ΔΕΕ

3.1. Η Νομολογιακή Γραμμή του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ

3.2. Η Νομολογιακή Γραμμή των ελληνικών δικαστηρίων

ΑΡΘΡΟ 12.

1.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

1.2. Ιστορική αναφορά

2.1. Πεδίο εφαρμογής του δικαιώματος

2.2. Περιεχόμενο του δικαιώματος και περιορισμοί

2.2.1. Ελευθερία σύστασης σωματείου ή ένωσης

α) Ο προληπτικός έλεγχος νομιμότητας

β) Η νομιμότητα του σκοπού

γ) Η πολλαπλότητα των σωματείων

2.2.2. Ελευθερία διοίκησης και λειτουργίας σωματείου ή ενώσεως

α) Η ελευθερία διαμόρφωσης των όρων του καταστατικού

β)Η ελευθερία καθορισμού των κανόνων λειτουργίας και των οργάνων διοίκησης

γ) Η διάλυση σωματείου με δικαστική απόφαση

2.2.3. Αρνητική ελευθερία ενώσεως

2.3. Φορείς του δικαιώματος

2.3.1. Έλληνες και αλλοδαποί

2.3.2. Φυσικά και νομικά πρόσωπα

2.3.3. Δημόσιοι πολιτικοί υπάλληλοι, στρατιωτικοί και δικαστές

α) Δημόσιοι υπάλληλοι

β) Στρατιωτικοί

2.4. Εκούσιοι και αναγκαστικοί οικονομικοί συνεταιρισμοί

3. Νομοθετική εξειδίκευση

4. Τελικό Σχόλιο

ΑΡΘΡΟ 13.

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση και νομολογιακή πράξη

2.1. Ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως

2.2. Ελευθερία της λατρείας

2.2.1. «Γνωστή» θρησκεία

2.2.2. Ίδρυση τόπων λατρείας

2.2.3. Φραγμοί

2.2.3.1. Δημόσια τάξη και χρηστά ήθη

2.2.3.2.Καθήκοντα έναντι του Κράτους και συμμόρφωση στους νόμους

2.2.3.3. Προσηλυτισμός

2.3. Εποπτεία επί των θρησκευτικών λειτουργών

2.4. Ορκοδοσία

ΑΡΘΡΟ 14.

14 § 1.

1. Ιστορικά

1.1. Προλεγόμενα

1.2. Οι πρώτοι κανόνες δικαίου

1.3. Διεθνής-Ευρωπαϊκή κατοχύρωση

1.4. Ελληνική Συνταγματική ιστορία

1.5.Προπαρασκευαστικές εργασίες – Η σύνδεση με την ΕΣΔΑ και το δικαίωμα της πληροφορήσεως

2. Γενική θεωρητική και νομολογιακή επισκόπηση

2.1.Τα βασικά επιχειρήματα της υπεράσπισης και νομικής κατοχύρωσης της ελευθερίας του λόγου

2.2. Η νομολογία των Ανωτάτων Δικαστηρίων

3. Έννοια – Περιεχόμενο

3.1. Το βασικό περιεχόμενο της ελευθερίας της έκφρασης

3.2. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

3.3. Τα μέσα έκφρασης γνώμης και πληροφορίας

3.4. Διάκριση γεγονότος-γνώμης

3.5. Αρνητική ελευθερία της έκφρασης

4. Φορείς – Πεδίο Ισχύος

4.1. Φορείς

4.2. Τριτενέργεια – Θετικές υποχρεώσεις

4.2.1. Το δικαίωμα επιλογής fοrum

5. Περιορισμοί

5.1. Οι γενικοί νόμοι

5.2.Οι βασικές αρχές της οριοθέτησης της ελευθερίας έκφρασης έναντι δυνατών περιορισμών

5.2.1. Το πεδίο του πολιτικού διαλόγου

5.2.1.1. Ο διαγωνισμός των ιδεών

5.2.1.2. Τα όρια της κριτικής

α) Πολιτικά πρόσωπα

β) Κυβερνητικά όργανα

γ) Δημόσιοι Υπάλληλοι

δ) Δικαστές

ε) Δικηγόροι

5.2.1.3. Η κριτική κατά της αυθεντίας

5.2.2. Τα θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος

5.2.2.1. Γενικά

5.2.2.2.Η άρση του παρανόμου της χρήσης αθέμιτων μέσων συλλογής πληροφοριών

5.2.2.3. Αποκάλυψη στοιχείων ποινικής διαδικασίας

5.2.3. Προσβολή της ιδιωτικής ζωής και της προσωπικότητας

5.3. Η διάκριση αξιολογικών κρίσεων-πραγματικών γεγονότων

5.3.1. Γενικά

5.3.2. Η διάκριση

5.3.3. Κριτήρια διάκρισης

5.3.4.Η διάκριση αξιολογικών κρίσεων-γεγονότων στην ελληνική νομολογία

6. Ειδικές κατηγορίες λόγου

6.1. Μισαλλόδοξος λόγος

6.1.1. Έννοια

6.1.2. Το «Παράδοξο της Ανοχής»

6.1.3. Διεθνείς και εθνικές διατάξεις

6.1.4. Νομολογιακή επεξεργασία

6.1.5. Ιστορικός αρνητισμός-αναθεωρητισμός

6.1.6. Τα κριτήρια αναγνώρισης του μισαλλόδοξου λόγου

6.2. Καλλιτεχνική-σατιρική έκφραση

6.2.1. Γενικά

6.2.2. Η σατιρική έκφραση

7. Ειδικές σχέσεις δημοσίου δικαίου

14 §§ 2-9.

8. Έννοια του Τύπου και οριοθέτηση

8.1. Έννοια

8.1.1. Ορισμός

8.1.2.Αποστολή και σημασία του Τύπου για μία δημοκρατική κοινωνία

8.1.3. Διαδίκτυο

8.1.4. Η περίπτωση των blοgs

8.2. Διάκριση από την ελευθερία της έκφρασης

9. Φορείς της ελευθερίας του Τύπου

10. Προστατευτικό πεδίο της ελευθερίας του Τύπου

10.1. Γενικά

10.1.1.Επιμέρους δικαιώματα που περιλαμβάνει η ελευθερία του Τύπου

10.1.2. Δημοσιογραφικό απόρρητο

10.2. Απαγόρευση μέτρων περιοριστικών της ελευθεροτυπίας

10.2.1. Απαγόρευση λογοκρισίας

10.2.2. Τιμή πώλησης εφημερίδων

10.3. Θετικά μέτρα προαγωγής του Τύπου

11.Περιορισμοί της ελευθερίας του Τύπου και όρια των περιορισμών (στάθμιση).

11.1. Γενικά

11.2. Καθήκοντα Δημοσιογράφων

11.2.1. Καθήκον αληθείας

11.2.2. Άντληση πληροφοριών με παράνομα ή αθέμιτα μέσα

11.3. Σύγκρουση με άλλα δικαιώματα

11.3.1. Εγκλήματα κατά της τιμής

11.3.2. Φυλετικές Διακρίσεις διά του Τύπου

11.3.3. Δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή – Δημόσια πρόσωπα

11.3.4.Εφαρμογή διατάξεων περί προσβολής της προσωπικότητας διά του Τύπου στο Διαδίκτυο

11.3.5. Ευθύνη ιδιοκτήτη εντύπου

11.3.6. Προστασία προσωπικών δεδομένων

12. Λοιπές συνταγματικές ρυθμίσεις για τον Τύπο και τα ΜΜΕ (§§ 3-9)

12.1.Κατάσχεση εντύπου (§§ 3-4) και άλλες κυρώσεις (§ 6)

12.2.Δικαίωμα απαντήσεως (§ 5), αστική ευθύνη των μέσων ενημέρωσης (§ 7)

12.3. Προσόντα δημοσιογράφων (§ 8)

12.4. Διαφάνεια και Πολυφωνία ΜΜΕ (§ 9)

12.4.1. Διαφάνεια

12.4.2. Πολυφωνία

ΑΡΘΡΟ 15.

1. Ιστορική αναφορά

2. Άλλες πηγές

3. Άρθρο 15 § 1 Σ. – Σχέση με το άρθρο 14 Σ

3.1. Οπτικοακουστικά μέσα

3.1.1. Κινηματογράφος

3.1.2. Φωνογραφία

3.2. Δημόσια θεάματα

3.3. Ραδιοτηλεόραση

4. Άρθρο 15 § 2 Σ. – Οργάνωση της ραδιοτηλεόρασης

4.1. Η ραδιοτηλεοπτική εκπομπή ως δημόσια υπηρεσία

4.2. Οργάνωση της ραδιοτηλεόρασης

4.2.1. Κρατικό μονοπώλιο

4.2.2. Συνύπαρξη κρατικής-δημόσιας και ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης

4.2.3.Δεν επιβάλλεται η λειτουργία δημόσιου φορέα ραδιοτηλεόρασης

4.2.4.Περιορισμοί στη μορφή του επιχειρηματικού φορέα

5.Ατομικά δικαιώματα απορρέοντα από τη συνταγματική κατοχύρωση της ραδιοτηλεόρασεως

5.1. Δικαίωμα ιδρύσεως ραδιοτηλεοπτικών σταθμών

5.2. Δικαίωμα λήψης ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών

5.3.Ελευθερία του λόγου και η ελευθερία της τέχνης μέσω της ραδιοτηλεόρασης.

6. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους ως θεσμική εγγύηση

6.1.Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) – Το όργανο που ασκεί τον άμεσο έλεγχο του Κράτους – Ανεξαρτησία

6.2. Περιεχόμενο του άμεσου ελέγχου

6.2.1. Κανονιστική αρμοδιότητα του ΕΣΡ

6.2.2. Έλεγχος και επιβολή των διοικητικών κυρώσεων

6.2.3. Καθεστώς προηγούμενης άδειας

6.2.4.Έλεγχος του ΕΣΡ στο στάδιο χορηγήσεως των αδειών λειτουργίας των σταθμών

7. Σκοποί του άμεσου ελέγχου του Κράτους

7.1. Αντικειμενικότητα, ίση μεταχείριση και πολυφωνία

7.2. Η ποιοτική στάθμη των εκπομπών

7.3. Σεβασμός της αξίας του ανθρώπου

7.4. Προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητος

8. Μετάδοση εργασιών Βουλής-προεκλογικών μηνυμάτων κομμάτων

8.1.Υποχρέωση δωρεάν μετάδοσης των εργασιών της Βουλής και των επιτροπών της

8.2.Υποχρέωση δωρεάν μετάδοσης των προεκλογικών μηνυμάτων των κομμάτων

8.2.1. Κριτήρια διαφοροποιήσεως

8.2.2. Άμεση εφαρμογή της συνταγματικής διάταξης

8.2.3.Απαγόρευση προνομιακής προβολής ορισμένων μόνο υποψηφίων

8.2.4.Υποχρέωση ισομερούς προβολής απόψεων κατά το δημοψήφισμα

ΑΡΘΡΟ 16.

1. Η διανοητική και ακαδημαϊκή ελευθερία: εισαγωγή

2. Η ελευθερία και προαγωγή της τέχνης (άρθ. 16 § 1)

2.1. Εισαγωγικά

2.2. Περιεχόμενο του δικαιώματος

2.2.1. Εγγύηση ελευθερίας

2.2.2. Υποχρέωση προαγωγής της τέχνης

2.2.3. Εγγύηση θεσμού;

2.3. Φορείς του δικαιώματος

2.4. Κανονιστικές συνέπειες

2.4.1. Δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας

2.4.2. Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας

2.5. Περιορισμοί του δικαιώματος

2.5.1. Ένα ανεπιφύλακτο δικαίωμα

2.5.2. Ιδιοκτησία κατά τέχνης

2.5.3. Θρησκεία κατά τέχνης

2.5.4. Περιορισμοί στην πνευματική ιδιοκτησία

3.Η επιστημονική και ακαδημαϊκή ελευθερία (ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας, άρθ. 16 § 1 Σ.)

3.1. Ελευθερία της επιστήμης

3.2.Η ανάπτυξη και προαγωγή της επιστήμης ως υποχρέωσης του κράτους

3.3. Ακαδημαϊκή ελευθερία

4. Η οργάνωση της σχολικής εκπαίδευσης (άρθρο 16 § 2-3)

4.1. Η παιδεία ως βασική αποστολή του κράτους

4.2. Οι σκοποί της παιδείας

4.3. Ιστορική σύγκριση

4.4. Η ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης ως σκοπός της παιδείας

4.5. Η ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης ως σκοπός της παιδείας

4.6. Η διάρκεια της υποχρεωτικής φοίτησης

5.Το κοινωνικό δικαίωμα σε δωρεάν παιδεία στα κρατικά εκπαιδευτήρια (άρθρο 16 § 4)

6.Η οργάνωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ως θεσμική εγγύηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας (άρθρο 16 § 5)

6.1.Τα ΑΕΙ ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ιδρυματικού χαρακτήρα με πλήρη αυτοδιοίκηση

6.2.Η έκταση της αρμοδιότητας του νομοθέτη να ρυθμίζει την οργάνωση των ΑΕΙ

6.3.Οικονομική αυτοτέλεια και δικαίωμα οικονομικής ενίσχυσης από το κράτος

6.4. Η ανωτατοποίηση των ΤΕΙ με τον ν. 2916/2001

6.5.Η αναγνώριση στην Ελλάδα τίτλων σπουδών παραρτημάτων ξένων Πανεπιστημίων

6.6. Συγχώνευση ή κατάτμηση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων

6.7. Η λειτουργία των φοιτητικών συλλόγων

7.Οι θεσμικές εγγυήσεις για τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας (άρθρο 16 § 6 Σ.)

8. Επαγγελματική και ειδική εκπαίδευση (άρθρο 16 § 7)

8.1. Η διάκριση της ανώτερης από την ανώτατη εκπαίδευση

8.2.Τα ΤΕI και η μετεξέλιξή τους σε ΑΤΕΙ (Ανώτατα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα)

9. Η ρύθμιση των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων (άρθρο 16 § 8 Σ.)

9.1.Το δικαίωμα ίδρυσης ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων (γενικής εκπαίδευσης)

9.2. Η απαγόρευση σύστασης ανώτατων σχολών από ιδιώτες

10. Η συνταγματική εγγύηση για τον αθλητισμό (άρθρο 16 § 9 Σ.)

ΑΡΘΡΟ 17.

1. Ιστορική αναδρομή

2. Προστασία της ιδιοκτησίας – περιορισμοί

2.1. Έννοια και περιεχόμενο της ιδιοκτησίας

2.2. Φορολόγηση των απαλλοτριωτέων – ρυμοτομούμενων ακινήτων

2.3. Περιορισμοί της ιδιοκτησίας

2.3.1.Νόμιμοι περιορισμοί για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

2.3.2. Πολεοδομικοί περιορισμοί – όροι δόμησης

2.3.3. Δασικές εκτάσεις – αναδάσωση

2.3.4. Περιορισμοί της ιδιοκτησίας για αρχαιολογικούς σκοπούς

2.3.5. Λοιπές περιπτώσεις περιορισμών της ιδιοκτησίας

2.3.5.1. Δεσμεύσεις για τη διανομή και ηλεκτρικής ενέργειας

2.3.5.2. Νόμιμοι περιορισμοί και υγειονομικές διατάξεις

2.3.5.3. Περιορισμοί για την εκτέλεση έργων

2.3.5.4.Στέρηση ιδιοκτησίας από την μη υποβολή πιστοποιητικού περί βεβαίωσης της δήλωσης ιδιοκτησίας από τον οικείο Δήμο ή κοινότητα

2.3.6. Πάροδος ευλόγου χρόνου – ρυμοτόμηση ακινήτων

2.3.6.1. Έννοια του ευλόγου χρόνου

2.3.6.2.Μέσος όρος ευλόγου χρόνου κατά την κρατούσα νομολογία

2.3.6.3. Προσμέτρηση του ευλόγου χρόνου δέσμευσης

2.3.7. Διαδικασία άρσης της δέσμευσης – νέο νομοθετικό πλαίσιο

2.3.7.1. Μη τμηματική άρση λόγω μη τμηματικής συντέλεσης

2.3.7.2.Άρση ρυμοτομικού βάρους και αμφισβήτηση κυριότητας του ρυμοτομούμενου ακινήτου

2.3.7.3.Άρση δέσμευσης ακινήτων – Νομολογία του ΕΔΔΑ για παραβίαση άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ

3. Αναγκαστική απαλλοτρίωση (διαδικασία)

3.1. Η δημόσια ωφέλεια

3.2.Δημόσια ωφέλεια και λόγοι κήρυξης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης

3.3. Κήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης

4. Συντέλεση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης – επιδίκαση αποζημίωσης

4.1. Δικαιούχοι αποζημίωσης

4.2. Διαδικασία αναγνώρισης δικαιούχων

4.2.1. Δικαστική αναγνώριση δικαιούχων

4.2.2. Διοικητική αναγνώριση δικαιούχων

4.3.Διαδικασία για τον δικαστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης §§ 2, 3 και 4 του άρθ. 17

4.3.1. Δικαστικός προσδιορισμός τιμής μονάδας

4.3.2. Έννοια και περιεχόμενο της αποζημίωσης

4.3.3. Παρακατάθεση αποζημίωσης

4.3.4. Περίπτωση του άρθρου 17 § 4 εδ. β΄ Σ

5. Άρθρο 17 § 5.

6. Άρθρο 17 § 6 – απαλλοτρίωση κατά ζώνες

7. Άρθρο 17 § 7 – εκτέλεση έργων με προφανή κοινή ωφέλεια

ΑΡΘΡΟ 18.

1. Έννοια της επίταξης - ιστορική αναδρομή

2. Άρθρο 18 §§ 1 και 2 – απαλλοτρίωση ιδιαίτερων αντικειμένων αξίας

3. Άρθρο 18 § 3 – επίταξη πραγμάτων

3.1. Στρατιωτικές επιτάξεις

3.2. Πολιτικές επιτάξεις

4. Άρθρο 18 § 4 – αναδασμός

5. Άρθρο 18 § 5 – στέρηση της ελευθερίας χρήσης και κάρπωσης

6. Άρθρο 18 § 6 - ρύθμιση εγκαταλειμμένων εκτάσεων

7. Άρθρο 18 § 7 – αναγκαστική συνιδιοκτησία

8. Άρθρο 18 § 8 – ειδικές απαγορεύσεις απαλλοτρίωσης

ΑΡΘΡΟ 19.

1. Εισαγωγικά

1.1. Αποσαφήνιση όρων

1.2. Ιστορική εξέλιξη της προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών

2. Η Διεθνής Προστασία

2.1.Η προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας στη διεθνή έννομη τάξη

2.2.Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

2.3. Συγκριτικό Συνταγματικό Δίκαιο

3. Το Απόρρητο της επικοινωνίας στην ελληνική συνταγματική ιστορία

4. Ερμηνεία της § 1 του άρθ. 19 Σ

4.1.Πρώτες επισημάνσεις αναφορικά με τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 19 § 1 Σ.

4.2. Ο όρος «απόρρητο»

4.3. Ο όρος «απολύτως»

4.4. Ο όρος «(απολύτως) απαραβίαστο»

4.5.Η σχέση του απορρήτου της επικοινωνίας με άλλα θεμελιώδη δικαιώματα

4.6. Φορείς και αποδέκτες του απορρήτου της επικοινωνίας

4.7. Η ειδική επιφύλαξη νόμου κατά το άρθρο 19 § 1 εδ. β΄ Σ

4.8.Κατάχρηση απορρήτου των επικοινωνιών και αναστολή του άρθρου 19 Σ

5. Κριτική παρουσίαση της σχετικής νομοθεσίας

5.1.Ο εκτελεστικός του άρθρου 19 § 1 εδ. β΄ Σ. νόμος – Εξαιρέσεις από τη συνταγματική προστασία

5.2. Απόρρητο της επικοινωνίας και ειδικές λειτουργικές σχέσεις

6. Η ανεξάρτητη αρχή προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών

6.1. Ερμηνεία της § 2 του άρθρου 19 Σ

6.2. Η σχετική κοινή νομοθεσία και νομολογία

7. Η συνταγματική απαγόρευση χρήσεως αποδεικτικών μέσων (19 § 3 Σ.)

7.1. Ερμηνεία της § 3 του άρθρου 19 Σ

7.2. Νομοθετική και νομολογιακή εφαρμογή

8. Κυρώσεις

8.1.Ποινικές και διοικητικές κυρώσεις για την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών

8.2. Αστική προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών

9. Τελική κριτική αποτίμηση

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Ειδικά για τη διερεύνηση του κατασκοπευτικού λογισμικού Pegasus

1.Το κανονιστικό εύρος της προστασίας του δικαιώματος: κανόνας και εξαιρέσεις

1.1. Εννοιολογικές διευκρινίσεις, φορείς, μέσα παρακολούθησης

1.1.1. Η συνταγματική προστασία του δικαιώματος

1.1.1.1. Το εύρος του προστατευτέου δικαιώματος

1.1.1.2.Τα μεταδεδομένα επικοινωνίας κατά τις εισαγγελικές γνωμοδοτήσεις του Αρείου Πάγου και την εγχώρια νομολογία

1.1.1.3.Τα μεταδεδομένα επικοινωνίας κατά τις εισαγγελικές γνωμοδοτήσεις του Αρείου Πάγου και την εγχώρια νομολογία

1.1.1.4. Οι αποδέκτες του δικαιώματος

1.1.1.5.Η προστασία του δικαιώματος σε ειδικές λειτουργικές σχέσεις

1.1.1.6. Κατασκοπευτικά λογισμικά

1.1.2.Η επαυξημένη προστασία του δικαιώματος στο πεδίο του «πολυεπίπεδου συνταγματισμού»

1.1.2.1.Η προστασία του δικαιώματος σε υπερεθνικά κανονιστικά κείμενα

1.1.2.2. Η προστασία του δικαιώματος στο άρθρο 8 ΕΣΔΑ

1.1.2.3.Τα νομολογιακά κριτήρια του ΕΔΔΑ ως προς τη συμβατότητα των εθνικών ρυθμίσεων προς την ΕΣΔΑ

1.2. Περιορισμοί του δικαιώματος

1.2.1. Άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας

1.2.1.1. Απόλυτη προστασία και περιορισμός του δικαιώματος

1.2.1.2. Εννοιολογικός προσδιορισμός της εθνικής ασφάλειας

1.2.1.3 Η εθνική ασφάλεια στη νομολογία του ΕΔΔΑ

1.2.1.4.Η εισαγγελική αρχή ως δικαστική εγγύηση στο πεδίο της εθνικής ασφάλειας.

1.2.1.5. Εθνική ασφάλεια και αιτιολόγηση του μέτρου

1.2.1.6. Εθνική ασφάλεια και διάρκεια του μέτρου

1.2.1.7. «Χωρικές» άρσεις του απορρήτου

1.2.1.8.Άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας σε βάρος πολιτικών προσώπων

1.2.2.Άρση του απορρήτου για τη διακρίβωση ιδιαιτέρως σοβαρών εγκλημάτων

1.2.2.1.Ο προσδιορισμός της έννοιας των ιδιαιτέρως σοβαρών εγκλημάτων

1.2.2.2.Ιδιαιτέρως σοβαρά εγκλήματα και ex lege εγγυήσεις άρσης του απορρήτου

1.2.2.3 Η προβλεψιμότητα του μέτρου

1.2.2.4. Η επιβολή του μέτρου σε τρίτα πρόσωπα

1.2.2.5.Αποδεικτική αξιοποίηση του απομαγνητοφωνηθέντος υλικού

2. Σε αναζήτηση θεσμικών αντιβάρων, μετά την επιβολή του μέτρου

2.1.Η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών ως ανεξάρτητη εγγυήτρια της προστασίας του δικαιώματος

2.1.1.Ελεγκτική αρμοδιότητα της ανεξάρτητης αρχής: εύρος και διοικητική πρακτική

2.1.1.1.ΑΔΑΕ και ΑΠΔΠΧ: δύο ανεξάρτητες αρχές στο πεδίο του ιδιωτικού βίου

2.1.1.2. ΑΔΑΕ και ΑΠΔΠΧ εν αναμονή του e-privacy

2.1.1.3.Κυρωτική αρμοδιότητα υπό την οπτική της αρχής ne bis in idem

2.1.1.4.Έλεγχος «των όρων και της διαδικασίας» άρσης του απορρήτου

2.1.2. Οργανωτικά και διαδικαστικά ελλείμματα

2.1.2.1. Ταξινόμηση των διατάξεων άρσης του απορρήτου

2.1.2.2.Στατιστική επεξεργασία των διατάξεων άρσης του απορρήτου από την ΑΔΑΕ.

2.1.2.3.Η αξιολόγηση των στατιστικών δεδομένων από τη νομολογία του ΕΔΔΑ

2.2. Η αποτελεσματική προστασία του δικαιώματος στην πράξη

2.2.1. Η ΕΥΠ ενώπιον του κοινοβουλίου και της ανεξάρτητης αρχής

2.2.1.1. Η ΕΥΠ ενώπιον των κοινοβουλευτικών επιτροπών

2.2.1.2. Καθήκον μαρτυρίας του πολιτικού προϊσταμένου

2.2.1.3.Αποκλίσεις από την αρχή της κοινοβουλευτικής λογοδοσίας

2.2.1.4. Η ΕΥΠ ενώπιον της ΑΔΑΕ

2.2.2.Η γνωστοποίηση επιβολής του μέτρου ως προϋπόθεση δικαστικής προστασίας

2.2.2.1.Η γνωστοποίηση του περιορισμού ως αντίμετρο έναντι της διοικητικής αυθαιρεσίας

2.2.2.2.Η κατάργηση του δικαιώματος στο πεδίο της εθνικής ασφάλειας

2.2.2.3.Η παρούσα κατάσταση: κριτική της νέας ρύθμισης ως προς τη γνωστοποίηση του μέτρου

2.2.2.4. Η γνωστοποίηση του μέτρου στη νομολογία του ΕΔΔΑ

ΑΡΘΡΟ 20.

Άρθρο 20 § 1.

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Η θεμελίωση

2.2. Ο χαρακτήρας

2.3. Η θέση του στο Σύνταγμα

2.4. Η ερμηνεία

2.5. Η επιφύλαξη του νόμου

2.6. Κατάχρηση του δικαιώματος

2.7. Υποκείμενο δικαστικής προστασίας

2.8. Αντικείμενο δικαστικής προστασίας

2.9. Η έκταση της δικαστικής προστασίας

2.10. Πλήρης

2.11. Έγκαιρη

2.12. Αποτελεσματική

2.13. Όργανα δικαστικής προστασίας

2.14. Έναντι των λειτουργιών

2.15. Η ένταση του δικαιώματος

2.16. Ακρόαση – Απόδειξη

3. Νομολογιακή πράξη ή πολιτική/κοινοβουλευτική εφαρμογή και πρακτική.

3.1. Κριτήρια προϋποθέσεων δικονομικών περιορισμών

3.2. Ως προς το υποκείμενο

3.3. Ενδικοφανής διαδικασία

3.4. Απόδειξη

3.5. Έγκαιρη – Αποτελεσματική

3.6. Παράβολο – Δικαστικά τέλη

3.7. Εξάντληση ενδίκων μέσων

4. Κριτική αποτίμηση – Προτάσεις συνταγματικής μεταρρύθμισης

Άρθρο 20 § 2.

1. Ιστορική εξέλιξη

2. Φύση και περιεχόμενο του δικαιώματος

3. Περιορισμοί στην άσκηση του δικαιώματος – περιπτωσιολογία

ΑΡΘΡΟ 21.

Άρθρο 21 § 1 εδ. α΄

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Προστασία του γάμου και της οικογένειας

2.2.Μέριμνα για τους πολύτεκνους, τους ανάπηρους πολέμου (και ειρήνης), τις χήρες, τα ορφανά και τους ανίατα πάσχοντες

2.3. Μέριμνα για την υγεία των πολιτών

2.4. Κρατική φροντίδα για την κατοικία

3. Νομολογιακή πράξη, κοινοβουλευτική εφαρμογή και πρακτική

3.1. Το οικογενειακό επίδομα

3.2.Το δικαίωμα για πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση μελών πολύτεκνων οικογενειών και το δικαίωμα μετεγγραφής φοιτητών πολύτεκνων οικογενειών

3.3. Το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης

4. Κριτική αποτίμηση – Προτάσεις συνταγματικής μεταρρύθμισης

21 § 1β

1.Το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της αξιοπρεπούς διαβίωσης σε εθνικό, υπερεθνικό και διεθνές επίπεδο

1.1. Η εισαγωγή της αξιοπρεπούς διαβίωσης στο συνταγματικό κείμενο

1.2. Η συνταγματική προστασία σε άλλες εθνικές έννομες τάξεις

1.3. Το ενωσιακό δίκαιο

1.3.1. Πρωτογενές

1.3.2. Παράγωγο

1.3.2.1.Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς

1.3.2.2.Οδηγία 2013/33/ΕΕ για τους υλικούς όρους διαβίωσης των αιτούντων διεθνούς προστασίας

1.3.2.3.Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 για την ενέργεια (ως μέσου διασφάλισης αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου και υγείας των πολιτών)

1.4. Η διεθνής έννομη τάξη

2. Η αξιοπρεπής διαβίωση στην ελληνική έννομη τάξη

2.1. Εννοιολόγηση

2.2. Συρροή και σύγκρουση

2.3. Φορείς και αποδέκτες

2.4. Δικαστική προστασία και δικαστικός έλεγχος

2.5. Έκταση και πεδίο εφαρμογής

2.5.1.Κοινωνική πρόνοια: το σύστημα του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος

2.5.2. Περιβάλλον

2.5.3. Ενόψει ιδιωτικών διαφορών

2.5.4. Ενόψει έκτακτων περιστάσεων

21 §§ 2, 4, 5, 6.

1. Ιστορική αναφορά

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Περιεχόμενο και αγωγιμότητα του δικαιώματος

2.2. Υλικό πεδίο εφαρμογής

2.3. Προσωπικό πεδίο εφαρμογής

2.4. Αρχές λειτουργίας της κοινωνικής πρόνοιας

2.5. Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα

3. Νομολογιακή πράξη ή πολιτική ή κοινοβουλευτική πρακτική και εφαρμογή.

3.1. Μέτρα προστασίας ανασφάλιστων υπερηλίκων

3.2. Μέτρα προστασίας πολύτεκνων οικογενειών

3.2.1. Πρόσβαση στην απασχόληση

3.2.2. Πρόσβαση στην ανωτάτη εκπαίδευση

3.2.3. Ισόβια σύνταξη πολύτεκνης μητέρας

3.2.4. Μειωμένο ωράριο εργασίας

3.2.5.Ηλεκτρική ενέργεια και ειδικό τιμολόγιο οικιακής χρήσεως για πολύτεκνους και τρίτεκνες οικογένειες

3.2.6. Φορολογική μεταχείριση

3.3. Μέτρα προστασίας τρίτεκνων οικογενειών

3.4. Μέτρα προστασίας αναπήρων

3.5.Μέτρα προστασίας θυμάτων ειρηνικής περιόδου και αναπήρων ειρηνικής και πολεμικής περιόδου

3.6.Αναγκαστική τοποθέτηση πολεμιστών, ΑμεΑ, πολύτεκνων και αγωνιστών εθνικής αντίστασης σε θέσεις απασχόλησης

3.7.Μέτρα που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας

3.8. Μέτρα για την απόκτηση κατοικίας

21 § 3.

1. Προλεγόμενα

1.1. Ιστορική αναφορά

1.2. Διεθνής – Ευρωπαϊκή δυναμική του δικαιώματος

2. Θεωρητική ανάλυση και νομοθετική/κανονιστική εφαρμογή

2.1. Νομική αξία

2.2. Αντικειμενικό πεδίο εφαρμογής και προστασίας

2.3. Υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής

3. Νομολογιακή πράξη, κοινοβουλευτική εφαρμογή και πρακτική

3.1. Δημοσιονομική κρίση

3.1.1. Μηχανισμός αυτόματης επιστροφής (claw back)

3.1.2.Υποχρεωτική συνταγογράφηση βάσει δραστικής ουσίας (γενόσημα φάρμακα)

3.2. Υγειονομική κρίση

3.2.1.Υποχρεωτικότητα περιοριστικών μέτρων για την πρόληψη και την περιστολή της εξάπλωσης της νόσου Covid

3.2.2. Υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού

4. Κριτική αποτίμηση

ΑΡΘΡΟ 22.

Άρθρο 22 §§ 1-4.

1. Επί της παρ. 1 εδ. α΄

1.1. Εισαγωγή

1.2. Η νομική εμβέλεια του δικαιώματος στην εργασία

1.3. Ο κανονιστικός χαρακτήρας του δικαιώματος στην εργασία

1.3.1. Κατοχύρωση κοινωνικών κεκτημένων

1.3.2. Νομιμοποίηση περιορισμών στην επιχειρηματική ελευθερία

1.3.3. Ερμηνευτική λειτουργία

1.4. Το δικαίωμα στην απασχόληση ενάντια στο εργατικό δίκαιο;

2. Επί της παρ. 1 εδ. β΄

3. Επί της παρ. 2.

4. Επί της παρ. 3.

5. Επί της παρ. 4.

Άρθρο 22 § 5.

Εισαγωγικά

1. Από τη νομολογιακή αναγνώριση του θεσμού…

2. … στην οριοθέτηση της κρατικής μέριμνας για την κοινωνική ασφάλιση

2.1. Η οργανωτική διαμόρφωση

2.2. Το ουσιαστικό περιεχόμενο του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης

2.2.1.Διαδικαστικές προϋποθέσεις που επιβάλλεται να τηρεί ο νομοθέτης …

2.2.2.… για να ελεγχθεί αν έγιναν σεβαστές οι αρχές της κοινωνικής ασφάλισης….

2.2.3.… ώστε να κριθεί αν πλήττεται ένας πυρήνας, που δύσκολα προσδιορίζεται

Επίμετρο: Σύντομη αναφορά στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

ΑΡΘΡΟ 23.

Επί της § 1.

1. Ιστορική αναφορά

2. Η κατοχύρωση της συνδικαλιστικής ελευθερίας στον διεθνή χώρο

3. Η έννοια της συνδικαλιστικής ελευθερίας

3.1. Η θετική συνδικαλιστική ελευθερία

3.2. Η αρνητική συνδικαλιστική ελευθερία

3.3. Η συλλογική συνδικαλιστική ελευθερία

4. Η σχέση της συνδικαλιστικής ελευθερίας με άλλες ατομικές ελευθερίες

4.1. Συνδικαλιστική ελευθερία/απεργία και συλλογική αυτονομία

4.2. Συνδικαλιστική ελευθερία και δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι

5. Οι φορείς της συνδικαλιστικής ελευθερίας

6. Οι περιορισμοί της συνδικαλιστικής ελευθερίας

6.1.Η νομοθετική αναγνώριση δικαιωμάτων σε ορισμένες (αντιπροσωπευτικές) οργανώσεις

6.2. Η επιβολή κανόνων δημοκρατικής λειτουργίας

6.3. Η υποχρέωση τήρησης κανόνων δημοσιότητας

7. Διευκολύνσεις – Νομοθετική προστασία

8. Περιορισμοί άλλων συνταγματικών δικαιωμάτων

9. Κριτική αποτίμηση

Επί της § 2.

1. Η αναγνώριση του δικαιώματος απεργίας στον εθνικό και διεθνή χώρο

2. Η έννοια της απεργίας

3. Οι αποδέκτες του δικαιώματος απεργίας

4. Οι φορείς του δικαιώματος απεργίας

5. Οι περιορισμοί της άσκησης του δικαιώματος απεργίας

6. Η αναστολή του δικαιώματος απεργίας

7. Η νομοθετική κατοχύρωση του δικαιώματος απεργίας

8. Κριτική αποτίμηση

ΑΡΘΡΟ 24.

Πολιτιστικό περιβάλλον

1. Ορισμός και ερμηνεία των συνταγματικών διατάξεων

2. Διεθνής προστασία

3. Κοινοτική προστασία

4. Νομοθετική προστασία

5. Νομολογιακή προσέγγιση

5.1. Μνημεία

5.2. Διατηρητέα

5.3.Αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί, συρροή προστασίας πολιτιστικών αγαθών

5.4. Στάθμιση

5.5. Οικονομικές συνέπειες

5.6. Λοιπά προστατευτέα πολιτιστικά αγαθά

6. Συμπέρασμα

Φυσικό περιβάλλον

1. Το άρθρο 24 (1975) και η αναθεώρησή του (2001)

1.1. Ο σκοπός του άρθρου 24 Σ

1.2. Η αναθεώρηση του 2001.

2. Έννοια περιβάλλοντος – οικοσυστήματα και ανθρωπογενή συστήματα

2.1. Έννοια περιβάλλοντος

2.2. Οικοσυστήματα και ανθρωπογενή συστήματα

3. Μέθοδος ερμηνείας άρθ. 24 Σ. – Η βιώσιμη ανάπτυξη

3.1. Μέθοδος ερμηνείας

3.2. Η βιώσιμη ανάπτυξη

4. Δικαίωμα στο περιβάλλον - ισχύς άρθρου 24 Σ

4.1. Φύση δικαιώματος

4.2. Περιορισμοί του δικαιώματος

4.3. Τριτενέργεια

4.4. Νομική φύση και ισχύς άρθρου 24 Σ

4.5.Σχέση του δικαιώματος στο περιβάλλον με άλλα συνταγματικά δικαιώματα

4.5.1. Ιδιοκτησία

4.5.2. Οικονομική ελευθερία

5. Νομοθετικό πλαίσιο προστασίας φυσικού περιβάλλοντος

5.1. Γενικά

5.2. Δίκαιο της ΕΕ

5.3. Διεθνείς συμβάσεις

5.4. Λοιπή νομοθεσία

5.5. Soft law

6. Μέσα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος

6.1. Προληπτικά

6.1.1. Τα σχέδια

6.1.2. Η αρχή της πρόληψης

6.1.3. Η αρχή της προφύλαξης

6.1.4.Η απαγόρευση επιδείνωσης του καθεστώτος προστασίας του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος

6.1.5. Η Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (ΣΠΕ)

6.1.6.Οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) και οι αποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ)

6.1.6.1. Γενικά

6.1.6.2. Συνολική και συνθετική ΜΠΕ

6.1.6.3. Εξέταση εναλλακτικών λύσεων

6.1.6.4.Έκταση ελέγχου ΑΕΠΟ/ΜΠΕ από τον ακυρωτικό δικαστή

6.2. Κατασταλτικά

6.2.1. Ο διοικητικός κατασταλτικός έλεγχος

6.2.2. Η αποτελεσματική δικαστική προστασία από το ΣτΕ

6.2.2.1. Προσωρινή προστασία

6.2.2.2. Διεύρυνση εννόμου συμφέροντος

6.2.2.3. Ενδοστρεφής δίκη

6.2.2.4. Έλεγχος της παράλειψης ή άρνησης της Διοίκησης

6.2.2.5.Έγκριση ατομικών (πολεοδομικών ή περιβαλλοντικών) ρυθμίσεων με τυπικό νόμο

6.2.3.Πλήρης δικαστικός έλεγχος και ευρεία ενεργητική νομιμοποίηση κατά το δίκαιο της ΕΕ

6.2.4. Ποινικές κυρώσεις

6.2.5. Προστασία με βάση τον ΑΚ

6.3. Μέτρα αποκατάστασης (βλ. ανωτ. 6.2.2.4 και κατωτ. 7.4)

7.Αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

7.1. Αρχή της δημόσιας οικολογικής τάξης

7.2. Αρχή της βιωσιμότητας

7.2.1. Νομικό θεμέλιο (ανωτ. 3.2)

7.2.2.Μέτρα υλοποίησης της αρχής βιωσιμότητας

7.2.3. Εφαρμογή της αρχής της βιωσιμότητας στη νομολογία

7.2.4. Εφαρμογή αρχής βιωσιμότητας σε επιμέρους τομείς

7.2.5. Στάθμιση in concreto του δημοσίου συμφέροντος

7.3. Αρχή της φέρουσας ικανότητας

7.4.Αρχή της υποχρεωτικής αποκατάστασης διαταραχθέντων οικοσυστημάτων (βλ. και ανωτ. 6.2.2.4)

7.5. Αρχή της βιοποικιλότητας

7.6. Αρχή της κοινής φυσικής κληρονομιάς

7.7. Αρχή της ήπιας ανάπτυξης των ευπαθών οικοσυστημάτων

7.8. Αρχή της χωρονομίας

7.9. Αρχή της πολιτιστικής κληρονομιάς

7.10. Αρχή του βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος

7.11. Αρχή της αισθητικής αξίας της φύσης

7.12. Αρχή της οικολογικής συνείδησης

8.Δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις (βλ. και ανωτ. 7.4 έως 7.7 και 7.10)

8.1. Ορισμοί δάσους και δασικής έκτασης

8.2. Φυσικά αγαθά - ευπαθή οικοσυστήματα

8.3.Υποχρεωτική η κήρυξη της αναδάσωσης σε περίπτωση παράνομης καταστροφής δάσους ή δασικής έκτασης ή από πυρκαγιά (βλ. και άρθ. 117 § 3 Σ.)

8.4.Σχέση αναδάσωσης και διαδικασίας χαρακτηρισμού άρθρου 14 ν. 998/1979.

8.5. Ένταξη δάσους ή δασικής έκτασης σε σχέδιο πόλεως ή ΓΠΣ

8.6.Μεταβολή του προορισμού δημόσιου δάσους ή δασικής ή αναδασωτέας έκτασης

8.7. Επεμβάσεις σε ιδιωτικά δάση

8.8. Ένταξη στη δημόσια κτήση δημόσιων δασών

8.9. Μεταβίβαση δημόσιων δασών-δασικών εκτάσεων

8.10. Σχέση κτηματογράφησης και δασικών χαρτών

9. Ύδατα

10. Ρέματα

11. Αιγιαλός-παραλία-λιμένες

12. Δίκτυο NATURA

13. Διαχείριση αποβλήτων

14. Κριτική αποτίμηση – Προτάσεις

Χωροταξία

1. Η προστασία του περιβάλλοντος προ του Συντάγματος του

2. Σύνταγμα 1975: Η προστασία του περιβάλλοντος ως δικαίωμα

3.Οι δύο πόλοι της προστασίας του περιβάλλοντος: η διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου και ο χωρικός σχεδιασμός

4.Η νομολογιακή ανίχνευση υποκαταστάτων του ελλείποντος χωροταξικού σχεδιασμού

5. Η σταδιακή κατάρτιση χωρικών σχεδίων και τα χαρακτηριστικά τους

6.Ο έλεγχος του περιεχομένου του χωροταξικού σχεδιασμού ως νέο ζητούμενο για τη νομολογία: όρια, δυσχέρειες και συνέπειες της διάγνωσης νομικών πλημμελειών του σχεδιασμού

7.Ο πολεοδομικός σχεδιασμός και οι βασικοί του κανόνες κατά το Σύνταγμα

8.Ο χωροταξικός σχεδιασμός βλαπτικών για το περιβάλλον δραστηριοτήτων ως στοιχείο προστασίας του περιβάλλοντος: το παράδοξο και η εξήγησή του

9. Αποτίμηση

10. De constitutione ferenda

Συνολική Επισκόπηση

1. Το περιβάλλον ως αυτοτελώς προστατευόμενο αγαθό

2. Δίκτυο Natura

3. Δάση και δασικές εκτάσεις

3.1. Δάσος, δάσωση και αναδάσωση

3.2. Επεμβάσεις σε δάση και αναδασωτέες εκτάσεις

3.3. Διάνοιξη οδών εν μέσω δάσους

3.4. Δασικοί χάρτες

4. Λοιπές περιοχές προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος

4.1. Όρη

4.2. Καταφύγια άγριας ζωής (ΚΑΖ)

4.3. Εθνικοί δρυμοί

4.4. Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας (ΓΓΥΠ)

4.5. Υδάτινα οικοσυστήματα

4.6. Υδατορέματα

4.7. Αιγιαλός

5. Διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης

5.1. Ενιαία έργα και καταστρατήγηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας

5.2. Υπαγωγή σε εσφαλμένη κατηγορία

5.3. Εξέταση εναλλακτικών λύσεων

5.4. Συμπλήρωση ΜΠΕ

5.5. Ανανέωση/παράταση ισχύος/τροποποίηση ΑΕΠΟ

5.6. Αεροδρόμια

5.7. Διαχείριση αποβλήτων

5.8. Πάγια θέση για τον δικαστικό έλεγχο της ΑΕΠΟ

6. Προστασία πολιτιστικού περιβάλλοντος

6.1.Πάγια θέση για την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος εν γένει

6.2.Περιορισμοί ιδιοκτησίας χάριν προστασίας του πολιτιστικού περιβάλλοντος.

6.3. Προστασία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς-Σύμβαση της Γρανάδας

6.4. Παραδοσιακοί οικισμοί

6.5. Αρχαιολογικές ζώνες

6.6. Επεμβάσεις πλησίον μνημείων ή εντός αρχαιολογικού χώρου

6.7. Διατηρητέα

ΑΡΘΡΟ 25.

1.Εισαγωγή: το άρθρο 25 Σ. ως γενικό πλαίσιο προσανατολισμού για την ερμηνεία και εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων

2. Το άρθρο 25 § 1 Σ

2.1.Άρθρο 25 § 1 εδ. α΄ Σ. Ατομική και κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου. Το άρθ. 25 § 1 εδ. α΄ Σ. και ο κοινωνικός πλουραλισμός. Δικαιώματα του ανθρώπου και θεμελιώδη δικαιώματα

2.2.Άρθρο 25 § 1 εδ. α΄ Σ. Η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου. Αρχή του κράτους δικαίου και δημοκρατική αρχή. Το κανονιστικό πλεόνασμα της αρχής του κράτους δικαίου. Αρχή του κράτους δικαίου και «αρχή της ελευθερίας». Αρχή του κοινωνικού κράτους και κοινωνικά δικαιώματα. Οικονομική κρίση και κοινωνικά δικαιώματα. Αρχή του κοινωνικού κράτους και δημοκρατική αρχή

2.3.Άρθρο 25 § 1 εδ. β΄ Σ. Η αρχή της αποτελεσματικότητας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Το κρατικό καθήκον προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας. Δικαίωμα στην ασφάλεια και ασφάλεια των δικαιωμάτων. Θεμελιώδη δικαιώματα και υποχρεώσεις ποινικοποίησης

2.4.Άρθρο 25 § 1 εδ. γ΄ Σ. Η αρχή της τριτενέργειας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η συνταγματοποίηση του ιδιωτικού δικαίου. Το πεδίο εφαρμογής της αρχής της τριτενέργειας. Η σχέση μεταξύ του κρατικού καθήκοντος προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της αρχής της τριτενέργειας

2.5.Άρθρο 25 § 1 εδ. δ΄ Σ. Θεμελιώδη δικαιώματα και αρχή της αναλογικότητας. Η μορφολογία της αναλογικότητας. Η κριτική της αναλογικότητας. Αναλογικότητα και περιορισμός της διακριτικής ευχέρειας του νομοθέτη. Αναλογικότητα και ερμηνεία. Οικονομική κρίση, πανδημία και αναλογικότητα

3.Άρθρο 25 § 2 Σ. Η ικανοποίηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως σκοπός του Κράτους και ως κριτήριο της πραγματοποίησης της κοινωνικής προόδου. Το Κράτος ως μέσο και τα δικαιώματα ως σκοπός. Η αντίληψη της δικαιοσύνης στο άρθρο 25 § 2 Σ. Αρχή του κοινωνικού κράτους και ερμηνεία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

4.Άρθρο 25 § 3 Σ. Η αρχή της απαγόρευσης της κατάχρησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η ταύτιση στο ελληνικό Σύνταγμα της θεωρίας της κατάχρησης δικαιώματος με τη θεωρία των περιορισμών των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Το άρθρο 25 § 3 Σ. και το άρθρο 281 ΑΚ: «Κατάχρηση δικαιώματος» και απο-συνταγματοποίηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Άρθ. 25 § 3 Σ., άρθ. 18 GG, άρθ. 17 ΕΣΔΑ

5.Άρθρο 25 § 4 Σ. Η αρχή της αλληλεγγύης. Τα συνταγματικά καθήκοντα. Τα δικαιώματα - καθήκοντα. Αρχή της αλληλεγγύης και εθνική ομοιογένεια. Αρχή της αλληλεγγύης, καθήκον άμυνας της πατρίδας και αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική υπηρεσία. Αρχή της αλληλεγγύης και εθελοντισμός. Αρχή της αλληλεγγύης, οικονομική κρίση και πανδημία