Α. Ζησιού, Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η θέση του ενεργειακού καταναλωτή στην Ευρωπαϊκή έννομη τάξη, 2023

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Συντομογραφίες

Μέρος Α΄

Απελευθέρωση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

στην Ευρωπαϊκή έννομη Τάξη

I.

Η Νομοθετική Ακολουθία της Απελευθέρωσης στην Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη

1. Η Ενέργεια στις Συνθήκες

2. Η Ενεργειακή Αλληλεγγύη στην ΕΕ

3. Το Ρυθμιστικό Πλαίσιο του Άρθρου 194 ΣΛΕΕ

4. Συγγενική Σχέση των Άρθρων 192 και 194 ΣΛΕΕ

5. Απελευθέρωση Vs. Ενιαία Αγορά Ενέργειας

i). Η έννοια της απελευθέρωσης

ii). Η έννοια της ενιαίας αγοράς ενέργειας

6. Οι Τρεις Δέσμες Απελευθέρωσης

7. Η Πορεία της Ενεργειακής Ένωσης και το Χειμερινό Πακέτο

8. Ο Ανταγωνισμός ως Παράμετρος Απελευθέρωσης

i). Νομική βάση

ii). Μέσα δικαίου ανταγωνισμού στον τομέα της ενέργειας

α). έλεγχος των συγκεντρώσεων μεταξύ των επιχειρήσεων

β).

Καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά (άρθρο 102 ΣΛΕΕ)

γ). Απαγόρευση ενισχύσεων σύμφωνα με το άρθρο 107 ΣΛΕΕ

δ).

Δημόσιες υπηρεσίες, υπηρεσίες γενικού συμφέροντος και υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος

iii).

Δίκαιο ανταγωνισμού και τομεακές ρυθμίσεις: Συγκριτική προσέγγιση

Συμπληρωματικό καθεστώς

Ex ante και ex post μέσα

9. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

II. Από την Απελευθέρωση στην Διασύνδεση των Αγορών

1. Εισαγωγή

2. Η Λειτουργία της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

i). Βασική δομή του συστήματος ηλεκτροδότησης της ΕΕ

ii). Τα χαρακτηριστικά της ηλεκτρικής ενέργειας

3. Η Νομική Φύση της Ενέργειας

i). Η ηλεκτρική ενέργεια κατ’ άρθρο 947 παρ. 2 ΑΚ

ii). Η ενέργεια ως εμπόρευμα

iii). Η ενέργεια ως υπηρεσία

4. Οι Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας στην ΕΕ

i). Ενεργειακές αγορές - οριοθέτηση

ii). Η Χονδρική Αγορά Ενέργειας

Ορισμός

Η έννοια του συμμετέχοντα στην αγορά

iii). Οι δημιουργούμενες σχετικές αγορές

iv). Κύρια μοντέλα οργάνωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας

v). Μοντέλα οργάνωσης απελευθερωμένων αγορών ενέργειας

Υποχρεωτική κοινοπραξία

Χρηματιστήρια ενέργειας

Μηχανισμός διαμόρφωσης τιμών και διαπραγμάτευσης

Δίπτυχη δημοπρασία

Continuous trading – Continuous automatic matching

Τύποι υποβολής των προσφορών

Εξωχρηματιστηριακή αγορά - διμερείς συμβάσεις (OTC – Over-the-counter market)

vi). Το Ευρωπαϊκό Μοντέλο Στόχος

vii). Η χονδρεμπορική αγορά στα πλαίσια του Μοντέλου Στόχος

Αγορά Προθεσμιακών Συναλλαγών και Αγορά Παραγώγων

Αγορά επόμενης ημέρας ή προ-ημερήσια αγορά

Ενδοημερήσια αγορά

Αγορά εξισορρόπησης

5. Διασύνδεση των Αγορών

i). Η διασύνδεση αγορών και δικτύων στην ΕΕ

ii). Σύζευξη των αγορών (Market Coupling)

iii). Ιστορική αναδρομή

1993: Σύζευξη στη Σκανδιναβία

2006: Σύζευξη τιμών μεταξύ Ολλανδίας, Βελγίου και Γαλλίας

2006: Πρωτοβουλίες Ηλεκτρισμού –Electricity Regional Initiatives (ERI)

2007: Iberian electricity market

2008: Η κοινοπραξία Central Allocation Office GmbH (CAO)

2010: Σύζευξη αγοράς Κεντρικής Δυτικής Ευρώπης/ Σκανδιναβίας

2014: Σύζευξη τιμών στη βορειοδυτική Ευρώπη (NWE)

iv).

Το ρυθμιστικό καθεστώς στο πλαίσιο του Κανονισμού (ΕΕ) 2015/1222

Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής

Ο ρόλος των NEMOs στην σύζευξη των αγορών

v). Σύζευξη ενδοημερήσιας αγοράς

Συμβατικό Πλαίσιο

Λειτουργικό Πλαίσιο

Επόμενα βήματα για την SIDC

vi). Σύζευξη αγοράς επόμενης ημέρας

Συμβατικό πλαίσιο

Λειτουργικό Πλαίσιο

Επόμενα βήματα για την SDAC

6. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

III. Η Διασύνδεση των Αγορών στο Χειμερινό Πακέτο

1. Εισαγωγή

2.

Η Ενίσχυση της Περιφερειακής Προσέγγισης στις Ευρωπαϊκές Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας

i). Η Περιφερειακή προσέγγιση στις τρεις δέσμες απελευθέρωσης

ii). Η Περιφερειακή συνεργασία στο Χειμερινό Πακέτο

iii). Η Περιφερειακή συνεργασία των ΔΣΜ

Η μετάβαση από μια εθελοντική προσέγγιση σε ένα υποχρεωτικό πλαίσιο συνεργασίας

Σύσταση Περιφερειακών Συντονιστικών Κέντρων -Γενικό πλαίσιο

Γεωγραφική Αρμοδιότητα των Περιφερειακών Συντονιστικών Κέντρων

Καθήκοντα

Διακυβέρνηση

Διαφάνεια και υποβολή εκθέσεων

Επιλογικά Σχόλια

3. Ο Μεταβαλλόμενος Ρόλος των ΔΣΔ

i).

Η μεταστροφή του ρόλου των ΔΣΔ: Από το διαχωρισμό σε έναν ουδέτερο παράγοντα της αγοράς

ii).

Περιορισμός του ρόλου των ΔΣΔ σε αναδυόμενους τομείς επιχειρηματικότητας

Περιορισμός του ιδιοκτησιακού καθεστώς στα σημεία επαναφόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα

Περιορισμός του ιδιοκτησιακού καθεστώς εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενέργειας

Ουδέτερος ρόλος των ΔΣΔ στη διαχείριση δεδομένων

iii). Ο Ευρωπαϊκός φορέας ΔΣΔ

Ίδρυση του Ευρωπαϊκού φορέα ΔΣΔ

Καθήκοντα του ευρωπαϊκού φορέα ΔΣΔ

1. Γενικά καθήκοντα

2. Συνεργασία με το ΕΔΔΣΜ ηλεκτρικής ενέργειας (ENTSO-E)

3. Συμμετοχή στη διαδικασία εκπόνησης κωδίκων δικτύου

4.

Η Λειτουργία των Κωδίκων Δικτύου και των Κατευθυντήριων Γραμμών στη Διασύνδεση των Αγορών

i). Κώδικες δικτύου και κατευθυντήριες γραμμές: οριοθέτηση

ii).

Πεδίο εφαρμογής της δεύτερης γενιάς κωδίκων δικτύου και κατευθυντήριων γραμμών

iii).

Έγκριση κωδικών δικτύου και κατευθυντήριων γραμμών ως έκφραση της «κανονιστικής αρμοδιότητας» της Επιτροπής

Διαδικασία έγκρισης εκτελεστικών πράξεων

Διαδικασία έγκρισης κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων

Η διάκριση μεταξύ των κατ’ εξουσιοδότηση και των εκτελεστικών πράξεων

iv).

Ο ρόλος των εμπλεκόμενων φορέων στη διαδικασία ανάπτυξης κωδίκων δικτύων και κατευθυντήριων γραμμών.

Στα πλαίσια της τρίτης δέσμης

Στα πλαίσια του Χειμερινού Πακέτου

Κώδικες δικτύου

Κατευθυντήριες γραμμές

v). Τροποποίηση κωδίκων δικτύου και κατευθυντήριων γραμμών

5. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

Μέρος Β΄

Η Θέση του Ενεργειακού Καταναλωτή

στην Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη

I. Ο Ρόλος των Καταναλωτών στη Ρύθμιση των Αγορών

1. Η Έννοια του Καταναλωτή

2. Η Προστασία του Καταναλωτή στις Συνθήκες

3. Η Έννοια του Καταναλωτή κατά το Ενωσιακό και το Εθνικό Δίκαιο

i). Οριοθέτηση της έννοιας του καταναλωτή στο ενωσιακό δίκαιο

Κριτήριο του φυσικού προσώπου

Κριτήριο της μη επαγγελματικής δραστηριότητας

ii). Οριοθέτηση της έννοιας του καταναλωτή στο εθνικό δίκαιο

4. Ο Καταναλωτής ως Παράμετρος Απελευθέρωσης

5. Η Έννοια του Ενεργειακού Καταναλωτή

6.

Οι Τομεακές Ρυθμίσεις της Ενέργειας για την Προστασία των Καταναλωτών

7. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

II. Ο Ρόλος των Ενεργειακών Καταναλωτών στο Χειμερινό Πακέτο

1. Εισαγωγή

2.

Οι Ρυθμίσεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 για την Προστασία των Ενεργειακών Καταναλωτών

3.

Ρυθμίσεις που ενισχύουν τον Ανταγωνισμό στις Αγορές Λιανικής

4.

Περιορισμός των Δημόσιων Παρεμβάσεων για τον Καθορισμό των Τιμών Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας

i).

Μέτρα περιορισμού της δημόσιας παρέμβασης στις τιμές της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας

ii).

Μεταβατικά μέτρα για τον περιορισμό της δημόσιας παρέμβασης στις τιμές της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας

Κριτική αποτίμηση

5. Ευάλωτοι Πελάτες και Ενεργειακή Φτώχεια

6. Ενίσχυση της Θέσης και Προστασία των Ενεργειακών Καταναλωτών

i). Δικαιώματα που σχετίζονται με τη σύμβαση προμήθειας

Βασικά συμβατικά δικαιώματα

Δικαίωμα αλλαγής προμηθευτή

Εργαλεία σύγκρισης

Λογαριασμοί

Οι συνιστώσες της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας

Οι ρυθμίσεις της νέας Οδηγίας

Δικαίωμα εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών

Δικαίωμα συλλογικής εκπροσώπησης

Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης

ii).

Δικαιώματα που σχετίζονται με ενεργό συμμετοχή των καταναλωτών στις αγορές ενέργειας

Ενεργειακές κοινότητες πολιτών

Οι ενεργειακές κοινότητες στο Χειμερινό Πακέτο

Διαχείριση ζήτησης (Demand Side Management)

Δικαίωμα σύναψης σύμβασης δυναμικής τιμολόγησης ηλεκτρικής ενέργειας

Ενεργοί πελάτες

Διαχείριση δεδομένων

Έξυπνα συστήματα μέτρησης

7. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

IΙΙ.

Η Τεχνολογία Blockchain ως Προοπτική Ενίσχυσης των Ενεργών Καταναλωτών

1. Η Ψηφιοποίησης της Ενέργειας

2. Εισαγωγικά Προλεγόμενα

3. Τεχνολογία Blockchain

4.

Σύγκριση μεταξύ των Δημόσιων και Ιδιωτικών Εφαρμογών Blockchain

5. Εφαρμογές Blockchain στον Ενεργειακό Τομέα

i). Συναλλαγές με κρυπτονομίσματα

ii). Η χρήση των smart contracts στα ενεργειακά δίκτυα

iii). Κατανεμημένη βάση δεδομένων

iv). Κατανεμημένη βάση δεδομένων εγγυήσεων προέλευσης

6.

Η Εξέλιξη του Δικαίων των Συμβάσεων και η Έλευση των Smart Contracts

7. Η Νομική Φύση των Smart Contracts

8. Η Συμβολή των Smart Contracts στην Κανονιστική Διαδικασία

9. Νομικές Προκλήσεις

i).

Συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας peer-to-peer βασισμένες στην τεχνολογία Blockchain

Νέο μοντέλο οργάνωσης των peer-to-peer συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας

ii). Δίκαιο προστασίας καταναλωτή

iii). Δίκαιο προσωπικών δεδομένων

10. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Βιβλία και Κεφάλαια σε Βιβλία

Ελληνική βιβλιογραφία

Διεθνής βιβλιογραφία

Άρθρα σε Επιστημονικά Περιοδικά

Ελληνική βιβλιογραφία

Διεθνής βιβλιογραφία

Νομοθεσία

Νόμοι

Κανονισμοί

Οδηγίες

Νομολογία.

ΔΕΕ και ΓΔΕΕ

Επιτροπή

Τεκμηρίωση

Μελέτες, Εκθέσεις Πεπραγμένων, Δελτία Τύπου

Ελληνική βιβλιογραφία

Διεθνής βιβλιογραφία

Ηλεκτρονικές Πηγές

Ευρετήριο εικόνων

Ευρετήριο Πινάκων