Α. Πρωτοπαπάς/E. Kula, Οικονομικά και πολιτικές για τη βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, 2005

Οι οικονομικές δραστηριότητες της ανθρωπότητας, όπως η ταχεία εξάντληση των δασικών πόρων του πλανήτη, των αποθεμάτων των αλιευμάτων, των ορυκτών καυσίμων και των μεταλλικών κοιτασμάτων, έχουν πρωτοφανείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και έχουν εγείρει πολλά ηθικά, αλλά και πρακτικά, ερωτήματα, όσον αφορά τις σημερινές και τις μελλοντικές γενεές. Το βιβλίο επιχειρεί να απαντήσει το ερώτημα: Είναι δυνατόν οι οικονομικές και τεχνολογικές επιστήμες να συνδυαστούν για την αέναη αξιοποίηση των σπάνιων πόρων της φύσης; Απευθύνεται κυρίως σε προπτυχιακούς φοιτητές που χρειάζεται να συνδυάσουν γνώσεις σε αντικείμενα όπως τα οικονομικά, η διοικητική επιστήμη, η επιστήμη του περιβάλλοντος, η τεχνολογία, η θαλάσσια βιολογία, η γεωπονία, η δασοπονία και οι πολιτικές επιστήμες. Υπάρχει επίσης αρκετό υλικό που σε συνδυασμό με άρθρα σε περιοδικά μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο υπόβαθρο για μεταπτυχιακές σπουδές. Για την κατανόηση του βιβλίου απαιτούνται βασικές γνώσεις οικονομικής ανάλυσης και ανώτερων μαθηματικών.

Στο Μέρος Α΄ του βιβλίου (Κεφάλαιο 1) παρουσιάζεται η ιστορία της οικονομικής σκέψης για τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον. Στο Μέρος B΄ (Κεφάλαια 2-5) αναπτύσσονται θέματα διαχείρισης του περιβάλλοντος. Το Κεφάλαιο 2 εστιάζει στα διεθνή περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η όξινη βροχή, η καταστροφή του στρώματος του όζοντος, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η καταστροφή της βιοποικιλότητας και ένα από τα πλέον επείγοντα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, την αποθήκευση των πυρηνικών αποβλήτων. Συζητούνται επίσης ορισμένα σημαντικά διεθνή συνέδρια, όπως το συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (γνωστό ως Ρίο 1992) και το πρόσφατο συνέδριο του Κιότο για την προστασία του πλανήτη από την υπερθέρμανση. Το Kεφάλαιο 3 για την περιβαλλοντική υποβάθμιση αρχίζει με μια ευρεία συζήτηση της έννοιας των εξωτερικοτήτων και εξηγεί ότι η μηδενική εξωτερικότητα δεν είναι το κοινωνικά βέλτιστο επίπεδο. Κατόπιν περιγράφονται διάφορες μέθοδοι, όπως η λύση με διαπραγμάτευση, η λύση με το εθιμικό δίκαιο, η φορολόγηση, ο άμεσος έλεγχος, η εκστρατεία ενημέρωσης και η δημόσια ιδιοκτησία, οι οποίες στοχεύουν στο να επιτυγχάνεται το βέλτιστο επίπεδο περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Το Κεφάλαιο 4 αφιερώνεται στις μεθόδους αποτίμησης για περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, όπως ανάλυση κόστους-οφέλους και κόστους-αποτελεσματικότητας, η προσέγγιση της ηδονιστικής τιμής, η αποτίμηση υπό συνθήκες, η ανάλυση κόστους ταξιδιού, η αξία ύπαρξης και η αξία κληρονομιάς. Αναπτύσσονται επίσης διάφορες οικονομικές θεωρίες που αναφέρονται στα θαύματα της φύσης, κύρια ως απάντηση σε προτάσεις ανάπτυξης που απειλούν να επηρεάσουν φυσικούς σχηματισμούς μοναδικής αξίας. Το Κεφάλαιο 5 περιγράφει τις μεθόδους της συνήθους και τροποποιημένης προεξόφλησης για τις πολιτικές των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος και επισημαίνει ότι η τροποποιημένη προεξόφληση θα μπορούσε να έχει σημαντική επίπτωση στην ευνοϊκή αξιολόγηση έργων με μακροχρόνια οφέλη.

Στο Μέρος Γ΄ (Κεφάλαια 6-9) αναπτύσσονται θέματα διαχείρισης των φυσικών πόρων. Το Κεφάλαιο 6 ασχολείται με οικονομικά και πολιτικές για την αλιεία. Περιγράφεται το πρόβλημα της κοινής πρόσβασης και εξηγούνται δύο έννοιες: η μέγιστη βιώσιμη απόδοση που συνίσταται από κάποιους θαλάσσιους βιολόγους και η βέλτιστη βιώσιμη απόδοση που συνιστάται από οικονομολόγους. Το Κεφάλαιο 7 εστιάζει στα οικονομικά της εξόρυξης ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η βασική ιδέα είναι ότι στην εκμετάλλευση αυτών των πόρων η καθαρή τιμή των αποθεμάτων θα πρέπει να αυξάνει σύμφωνα με την τιμή του αγοραίου επιτοκίου. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με μια περιγραφή των διαφόρων τάσεων και προοπτικών στη χρήση των ορυκτών καυσίμων. Το Κεφάλαιο 8 για τη γεωργία και το περιβάλλον πραγματεύεται πρωτίστως τα περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργούνται από αγροτικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα από την εντατική γεωργία. Το τελευταίο Κεφάλαιο 9 αναφέρεται στα οικονομικά των δασικών πόρων και επισημαίνει ότι η καταστροφή των δασών είναι πολύ δύσκολο να αντιστραφεί, επειδή τα οφέλη από τις δασοκαλλιέργειες είναι χρονικά απομακρυσμένα, με αποτέλεσμα την έλλειψη ενδιαφέροντος από τον ιδιωτικό τομέα για τέτοιες επενδύσεις.

Στις περισσότερες από 450 βιβλιογραφικές αναφορές του βιβλίου ο αναγνώστης μπορεί να ανακαλύψει απαντήσεις για επίκαιρα και πιεστικά ζητήματα που θα παραμείνουν μαζί μας για πολλές δεκαετίες.

Ο Dr. Erhun Kula έχει πολυετή διδακτική και ερευνητική εμπειρία σε θέματα διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων στο Πανεπιστήμιο του Ulster και στο Center for Financial and Management Studies του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Ο Δρ. Άγγελος Πρωτοπαπάς έχει υπερεικοσαετή δραστηριότητα σε θέματα ανάλυσης και διαχείρισης περιβαλλοντικών συστημάτων στα Πανεπιστήμια ΜΙΤ, Georgia Institute of Technology και Polytechnic University of New York, στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.