Α.-Μ. Ιωαννίδη, Η εμμάρτυρη απόδειξη στην πολιτική δίκη κατά το ελληνικό, αγγλικό και κυπριακό δίκαιο, 2019

Πρόλογος

Συντομογραφίες

Α. Εισαγωγή

1. Έννοια και δικαίωμα αποδείξεως

Β. Ελληνικό Δίκαιο

1. Είδη αποδείξεως

α. Η έννοια της δικονομικής αποδείξεως

β. Τακτική - έκτακτη απόδειξη

γ. Πλήρης απόδειξη - πιθανολόγηση

δ. Κύρια απόδειξη - ανταπόδειξη

ε. Άμεση - έμμεση απόδειξη

ε.1 Τα δικαστικά τεκμήρια ως είδος έμμεσης αποδείξεως και η σχέση τους με τους μάρτυρες

στ. Αυστηρή απόδειξη - ελεύθερη απόδειξη - εν μέρει ελεύθερη απόδειξη

2. Το αποδεικτικό μέσο των μαρτύρων

α. Έννοια - αντικείμενο μαρτυρίας - καθήκον μαρτυρίας

β. Περιορισμοί του εμμάρτυρου αποδεικτικού μέσου (άρθρο 393 ΚΠολΔ)

β.1 Ιστορική ανασκόπηση

β.2 Οι περιορισμοί του άρθρου 393 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας

β.2.1 Περιορισμός λόγω ποσού

β.2.1.1 Καταβολή

β.2.1.2 Υποκειμενικά όρια ποσοτικού περιορισμού

β.3 Μη επιτρεπτή εμμάρτυρη απόδειξη κατά περιεχομένου εγγράφου

β.3.1 Εικονικότητα

β.4 Μη επιτρεπτή εμμάρτυρη απόδειξη πρόσθετων συμφωνιών επί δικαιοπραξίας που έχει καταρτισθεί εγγράφως

β.5 Μη επιτρεπτή εμμάρτυρη απόδειξη όταν το έγγραφο προβλέπεται ως συστατικός ή αποδεικτικός τύπος

β.5.1 Τύπος - αρχή ατύπου των δικαιοπραξιών - σκοπιμότητα της υπάρξεως τύπου στις δικαιοπραξίες - αποδεικτικός και συστατικός τύπος

β.5.2 Απαγόρευση του εμμάρτυρου αποδεικτικού μέσου όταν επιβάλλεται ο έγγραφος τύπος

γ. Εξαιρέσεις από τον περιορισμό του εμμάρτυρου αποδεικτικού μέσου (άρθρο 394 ΚΠολΔ)

γ.1 Αρχή της εγγράφου αποδείξεως

γ.1.1 Τα έγγραφα και η σημασία τους

γ.1.2 Ιστορική ανασκόπηση

γ.1.3 Η έννοια της αρχής της εγγράφου αποδείξεως

γ.1.4 Ύπαρξη εγγράφου με αποδεικτική δύναμη

γ.1.5 Ιδιωτικά και δημόσια έγγραφα

γ.1.6 Υποκειμενικά όρια της αρχής της εγγράφου αποδείξεως

γ.1.7 Πιθανολόγηση του περιεχομένου του αποδεικτέου γεγονότος

γ.1.8 Ειδικά η απώλεια του εγγράφου που πρόκειται να αποτελέσει αρχή της εγγράφου αποδείξεως

γ.1.9 Αρχή της εγγράφου αποδείξεως και αναιρετικός έλεγχος

γ.2 Φυσική ή ηθική αδυναμία κτήσεως εγγράφου

γ.2.1 Φυσική αδυναμία κτήσεως εγγράφου

γ.2.2 Ηθική αδυναμία κτήσεως εγγράφου

γ.2.2.1 Ειδικότερη περίπτωση φυσικής αδυναμίας: η τηλεφωνική σύμβαση.

γ.3 Τυχαία απώλεια του εγγράφου

γ.4 Φύση της δικαιοπραξίας (εμπορικές συναλλαγές)

γ.4.1 Ιστορική ανασκόπηση

γ.4.2 Οι εμπορικές συναλλαγές

δ. Περιορισμός του εμμάρτυρου αποδεικτικού μέσου με αποδεικτική σύμβαση.

ε. Ανίκανοι προς μαρτυρία (άρθρο 399 ΚΠολΔ)

στ. Εξαιρετέοι ως μάρτυρες (άρθρο 400 ΚΠολΔ)

στ.1 Το απόρρητο ως έννοια

στ.1.1 Ειδικότερα: το καθήκον εχεμύθειας και το απόρρητο του δικηγορικού επαγγέλματος

στ.2 Δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί

στ.3 Η καταργηθείσα κατηγορία των εξαιρετέων μαρτύρων λόγω συμφέροντος από τη δίκη - προϊσχύσαν δίκαιο

στ.3.1 Η έννοια του συμφέροντος

στ.3.2 Περιπτωσιολογία εξαιρετέων μαρτύρων λόγω συμφέροντος από τη δίκη

στ.4 Η αποδεικτική ισχύς της καταθέσεως των εξαιρετέων μαρτύρων

στ.5 Εξαιρετέοι μάρτυρες και αναιρετικός έλεγχος

ζ. Διαχρονικό δίκαιο ως προς τον περιορισμό της εμμάρτυρης αποδείξεως

η. Πρόσωπα που απαλλάσσονται από την υποχρέωση για μαρτυρία, κατάθεση και ορκοδοσία

η.1 Δικαίωμα αρνήσεως μαρτυρίας (άρθρο 401 ΚΠολΔ)

η.1.1 Ειδικότερα τα πρόσωπα που μπορούν να αρνηθούν τη μαρτυρία τους

η.2 Δικαίωμα αρνήσεως καταθέσεως συγκεκριμένων γεγονότων (άρθρο 402 ΚΠολΔ)

η.3 Μαρτυρική κατάθεση χωρίς υποχρέωση ορκοδοσίας (άρθρο 405 ΚΠολΔ).

η.4 Μάρτυρες με ειδικές γνώσεις (άρθρο 413 ΚΠολΔ)

θ. Περιορισμός της εμμάρτυρης αποδείξεως και διαδικασία διαμεσολαβήσεως.

3. Οι αλλαγές στην αποδεικτική διαδικασία με τον Ν. 4335/2015 - κριτικές σκέψεις

α. Η ρύθμιση του Ν. 4335/2015 υπό το πρίσμα θεμελιωδών δικαιωμάτων και αρχών

4. Συμπεράσματα

Γ. Αγγλικό Δίκαιο

1. Το αγγλικό δίκαιο αποδείξεως γενικά

α. Βάρος και μέτρο αποδείξεως

β. Συνάφεια και παραδεκτό αποδείξεων

2. Είδη αποδείξεως

α. Προφορική απόδειξη (oral evidence)

β. Έγγραφη απόδειξη (documentary evidence)

β.1 Ο κανόνας της άμεσης αποδείξεως (the primary evidence rule)

β.2 Είδη άμεσης αποδείξεως (kinds of primary evidence)

β.3 Το παραδεκτό της έμμεσης αποδείξεως (secondary evidence)

γ. Πραγματική/ενσώματη απόδειξη (real evidence)

γ.1 Είδη πραγματικής/ενσώματης αποδείξεως

3. Το αποδεικτικό μέσο των μαρτύρων

α. Έννοια - παραδεκτό - ικανότητα για κατάθεση

α.1 Ειδικά η γνώμη του μάρτυρα ως απόδειξη (opinion evidence)

α.1.1 Εξαιρέσεις από το απαράδεκτο της προσωπικής γνώμης του μάρτυρα ως αποδείξεως

α.1.2 Ειδικά οι πραγματογνώμονες ως εξαίρεση του απαραδέκτου της προσωπικής γνώμης

α.1.3 Το παραδεκτό της γνώμης μη πραγματογνώμονα

β. Κατηγορίες εξαιρετέων μαρτύρων

β.1 Ανήλικοι μάρτυρες

β.2 Οι σύζυγοι ως μάρτυρες

β.3 Άτομα με διανοητική καθυστέρηση

β.4 Ανώτατοι κρατικοί φορείς και διπλωμάτες (sovereigns and diplomats)

β.5 Πραγματογνώμονες (expert witnesses)

β.6 Τραπεζικοί (bankers)

β.7 Πρόσωπα που έχουν συμφέρον από τη δίκη (interested witnesses)

β.8 Δικαστές και ένορκοι ως μάρτυρες (Judges and jurors)

β.9 Διαιτητές, διαμεσολαβητές και δικηγόροι ως μάρτυρες (Arbitrators, mediators and advocates)

β.10 Εξέταση μαρτύρων με ή χωρίς όρκο

β.10.1 Εξαιρέσεις από την υποχρέωση ορκοδοσίας

β.11 Δικαίωμα αρνήσεως μαρτυρίας

β.11.1 Προνόμιο και απαλλαγή λόγω δημόσιου συμφέροντος

β.11.2 Το προνόμιο της μη αυτό-ενοχοποιήσεως

β.11.3 Το νομικό επαγγελματικό προνόμιο

β.11.3.1 Νομική φύση και δυνατότητα άρσεως του προνομίου

β.11.3.2 Εμπιστευτικότητα, νομικό επαγγελματικό προνόμιο και εμπιστευτικές πληροφορίες

β.11.4 Ειδικότερα το νομικό επαγγελματικό προνόμιο

β.11.4.1 Η επικοινωνία μεταξύ πελάτη και δικηγόρου

β.11.4.2 Η επικοινωνία με τρίτα πρόσωπα-μη διαδίκους

β.11.4.3 Η διάρκεια του νομικού επαγγελματικού προνομίου

β.11.5 Ειδικά το δημοσιογραφικό προνόμιο

β.11.6 Συζυγική επικοινωνία και μετ’ επιφυλάξεως επικοινωνία (άνευ αποδεικτικής βλάβης επικοινωνία, without prejudice communications)

β.12 Δυσμενείς και εχθρικοί μάρτυρες

γ. Η σημασία του χαρακτήρα των μαρτύρων στην αποδεικτική διαδικασία. (The evidence of character)

γ.1 Η έννοια της σημασίας του χαρακτήρα του μάρτυρα

γ.2 Η σημασία του χαρακτήρα των μαρτύρων στις αστικές υποθέσεις (the evidence of character)

γ.2.1 Η σημασία του καλού χαρακτήρα του μάρτυρα (Good character)

γ.2.2 Η σημασία του κακού χαρακτήρα του μάρτυρα (Bad character)

γ.3 Ο χαρακτήρας του μάρτυρα του αντιδίκου - ο κανόνας για το οριστικό των απαντήσεων του μάρτυρα σε έμμεσα ζητήματα (rule of finality of answers on collateral issues)

γ.3.1 Εξαιρέσεις από τον κανόνα για το οριστικό των απαντήσεων του μάρτυρα σε έμμεσα ζητήματα (rule of finality of answers on collateral issues)

γ.3.1.1 Ειδικά η προκατάληψη και μεροληψία του μάρτυρα

γ.3.1.2 Ειδικά η ιατρική απόδειξη για την αναξιοπιστία του μάρτυρα

γ.3.1.3 Ειδικά η αντίκρουση για την αξιοπιστία δηλώσεως μέσω εξ ακοής μαρτυρίας

4. Ο κανόνας του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας (Rule against hearsay evidence)

α. Έννοια, εξέλιξη και σκοπός του κανόνα του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας

β. Δηλώσεις που είναι εξ ακοής μαρτυρία και δηλώσεις που δεν είναι

γ. Ειδικά ο κανόνας του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας στις αστικές υποθέσεις

γ.1 Η έννοια των αστικών υποθέσεων και δικονομικές δικλείδες ασφαλείας

γ.2 Εξαιρέσεις από τον προϊσχύσαντα κανόνα του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας

5. Περιορισμός της εμμάρτυρης αποδείξεως και διαδικασία διαμεσολαβήσεως

α. Επαγγελματικό προνόμιο και ο κανόνας «άνευ αποδεικτικής βλάβης» (without prejudice)

α.1 Επαγγελματικό προνόμιο (professional privilege-mediator’s position)

α.2 Ο κανόνας «άνευ αποδεικτικής βλάβης» (without prejudice)

α.2.1 Ζητήματα εφαρμογής του κανόνα «άνευ αποδεικτικής βλάβης» (without prejudice)

α.2.2 Περιπτώσεις που δεν ισχύει το απόρρητο της διαδικασίας διαμεσολαβήσεως

6. Συμπεράσματα

Δ. Κυπριακό Δίκαιο

1. Η εξέλιξη του κυπριακού δικαίου

α. Εισαγωγή

α.1 Ιστορική αναδρομή

α.1.1 Η ιστορική εξέλιξη στην Κύπρο μέχρι το

α.1.2 Εισαγωγή του common law στην Κύπρο - έννοια του common law - έννοια της equity

α.1.3 Εξαιρέσεις από την εφαρμογή του common law

α.1.4 Η ανεξαρτησία της Κύπρου - το πρόβλημα της δικαιϊκής ταυτότητας

α.1.5 Το πρόβλημα της δικαιικής γλώσσας

α.1.6 Διατήρηση του κυπριακού δικαίου στην οικογένεια του common law - διαφορά αγγλικού δικαίου με ηπειρωτικά δίκαια

α.1.7 Κυπριακό δίκαιο και ελληνικό δίκαιο

α.2 Το αποδεικτικό δίκαιο που εφαρμόζεται στην Κύπρο σήμερα

2. Είδη αποδείξεως

α. Προφορική

β. Έγγραφη

γ. Πραγματική (ενσώματη)

δ. Άμεση και έμμεση απόδειξη

3. Το αποδεικτικό μέσο των μαρτύρων

α. Έννοια του μάρτυρα

β. Ικανοί μάρτυρες και «εξαναγκάσιμοι» μάρτυρες

β.1 Οι ικανοί μάρτυρες ειδικότερα

β.2 Οι «εξαναγκάσιμοι» μάρτυρες ειδικότερα

γ. Δυσμενείς και εχθρικοί μάρτυρες

γ.1 Ειδικότερα οι δυσμενείς και εχθρικοί μάρτυρες στην πολιτική δίκη

δ. Εξ ακοής μαρτυρία

δ.1 Έννοια του κανόνα του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας

δ.2 Πεδίο εφαρμογής του κανόνα του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας.

δ.3. Εξαιρέσεις από τον κανόνα του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας

δ.3.1 Δηλώσεις που εξαιρούνται από τον αποκλεισμό της εξ ακοής μαρτυρίας

ε. Κριτική του κανόνα του αποκλεισμού της εξ ακοής μαρτυρίας

ε.1 Η εξ ακοής μαρτυρία όπως ισχύει σήμερα

4. Περιορισμός της εμμάρτυρης αποδείξεως και διαδικασία διαμεσολαβήσεως

5. Συμπεράσματα

Ε. Σύνθεση - Πορίσματα της συγκριτικής έρευνας

1. Ως προς τα είδη αποδείξεως

2. Ως προς το αντικείμενο αποδείξεως

3. Ως προς το αποδεικτικό μέσο των μαρτύρων

α. Ικανότητα και εξαναγκασμός μάρτυρα

β. Κατηγορίες μαρτύρων

γ. Απόρρητο και μάρτυρες

δ. Η εξ ακοής μαρτυρία

ε. Διαμεσολάβηση και μάρτυρες

ΣΤ. Επιρροή των ομοιοτήτων και των διαφορών στην αποδεικτική διαδικασία που διεξάγεται στο εξωτερικό κατά τους κανόνες του Κανονισμού 1206/2001

1. Διεξαγωγή αποδείξεων από το κράτος εκτελέσεως

2. Διεξαγωγή αποδείξεων με τη λήψη μέτρων καταναγκασμού

3. Άρνηση εκτελέσεως της παραγγελίας διεξαγωγής αποδείξεων

4. Απευθείας διεξαγωγή αποδείξεων

Ζ. Επίλογος

Βιβλιογραφία

Ελληνική

Ξενόγλωσση

Αλφαβητικό ευρετήριο