Α. Καϊδατζής, Συνταγματικοί περιορισμοί των ιδιωτικοποιήσεων, 2006

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

α. Οριοθέτηση του αντικειμένου της μελέτης

β. Άξονας της μελέτης, η διάκριση μεταξύ επιχειρηματικής δραστηριότητας και άσκησης δημόσιας εξουσίας

γ. Υπόθεση εργασίας: μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί (υπό την επιφύλαξη συνταγματικών δεσμεύσεων) η επιχειρηματική δραστηριότητα, όχι όμως η άσκηση δημόσιας εξουσίας (συνταγματικά όρια)

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Ορολογικές διευκρινίσεις και προαπαιτούμενα ζητήματα

1. Νομική έννοια και μορφές των ιδιωτικοποιήσεων

α. Η ιδιωτικοποίηση, διαδικασία μετάβασης από το ‘δημόσιο’ στο ‘ιδιωτικό’ που συνεπάγεται μετάθεση δικαιικής εξουσίας

β. Διάκριση των ιδιωτικοποιήσεων ανάλογα με το αντικείμενό τους (τί μεταβιβάζεται): περιουσιακή και λειτουργική ιδιωτικοποίηση

γ. Διάκριση των ιδιωτικοποιήσεων από την άποψη του υποκειμένου (σε ποιον γίνεται η μεταβίβαση): ουσιαστική και τυπική ιδιωτικοποίηση

δ. Οριοθέτηση από συναφείς έννοιες: αποκρατικοποίηση - απελευθέρωση - απορρύθμιση

2. Τα συνταγματικά ζητήματα των ιδιωτικοποιήσεων

α. Η διασφάλιση ενός δημόσιου χώρου ως αποστολή του Συντάγματος: οι ιδιωτικοποιήσεις ως πρόβλημα συνταγματικό

β. Το συνταγματικό δίκαιο των ιδιωτικοποιήσεων ως δίκαιο των συνταγματικών περιορισμών των ιδιωτικοποιήσεων

γ. Τυπολογία των συνταγματικών περιορισμών των ιδιωτικοποιήσεων: όρια (το ‘Αν’ της ιδιωτικοποίησης) και δεσμεύσεις, ουσιαστικές και διαδικαστικές (το ‘Πώς’ της ιδιωτικοποίησης)

δ. Η συνταγματική αναθεώρηση ως (περιορισμένη) δυνατότητα άρσης των συνταγματικών περιορισμών των ιδιωτικοποιήσεων

3. Ιδιωτικοποιήσεις και συνταγματισμός

α. Οι ιδιωτικοποιήσεις ως ένδειξη μετάβασης από τον ‘κρατικο-καπιταλιστικό’ στον ‘νεοφιλελεύθερο’ συνταγματισμό;

β. Οι ιδιωτικοποιήσεις δεν σηματοδοτούν μια μονόδρομη μετάβαση από το κράτος στην αγορά

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Συνταγματικές δεσμεύσεις της μεταβίβασης επιχειρήσεων από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα

1. Οριοθέτηση της δημόσιας επιχειρηματικής δραστηριότητας

α. Η δημόσια επιχειρηματική δραστηριότητα ως μέσο για την εξυπηρέτηση, άμεσα ή έμμεσα, σκοπών δημόσιου συμφέροντος

β. Διάκριση των δημόσιων επιχειρήσεων που εξυπηρετούν έναν άμεσο δημόσιο σκοπό από τις καθαρά κερδοσκοπικές επιχειρήσεις του δημοσίου

γ. Μορφές ιδιωτικοποίησης της δημόσιας επιχειρηματικής δραστηριότητας

2. Η μεταβίβαση επιχειρήσεων από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα (ουσιαστική περιουσιακή ιδιωτικοποίηση)

α. Η ιδιωτικοποίηση ως πράξη των συναλλαγών και ιδιωτική δικαιοπραξία

β. Η ιδιωτικοποίηση ως πράξη κρατικού οργάνου, που υλοποιεί μια πολιτική επιλογή

γ. Πολιτικά διακυβεύματα και συνταγματικά ζητήματα κατά την ιδιωτικοποίηση επιχειρήσεων (σε ποιον μεταβιβάζονται; υπό ποιους όρους;)

3. Δικαιοκρατικές δεσμεύσεις του κράτους-ιδιοκτήτη κατά τη μεταβίβαση περιουσιακών του στοιχείων

α. Η καταρχήν ελευθερία επιλογής του κράτους να διατηρήσει ή να μεταβιβάσει μια επιχείρησή του

β. Δικαιοκρατικές δεσμεύσεις της ελευθερίας επιλογής του κράτους. Η συμβολή του συγκριτικού συνταγματικού δικαίου

γ. Το συνταγματικό καθεστώς της ιδιωτικής περιουσίας του κράτους: περιορισμοί της εξουσίας χρήσης, κάρπωσης, διάθεσης

δ. Συνταγματικές δεσμεύσεις του κράτους κατά τη μεταβίβαση περιουσιακών του στοιχείων: υπαγωγή στην αρχή της νομιμότητας, σεβασμός των ατομικών δικαιωμάτων, διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος

4. Κοινωνικές δεσμεύσεις του κράτους-εργοδότη κατά τη μεταβίβαση δημόσιων επιχειρήσεων

α. Η συνταγματική διάσταση της σύγκρουσης των κοινωνικών συμφερόντων στη δημόσια και στην ιδιωτική επιχείρηση

β. Η συνταγματική προστασία της εργασίας απέναντι στο κράτος-εργοδότη

γ. Δεσμεύσεις κοινωνικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των κοινωνικών συνεπειών των ιδιωτικοποιήσεων: πολιτικές διατήρησης της απασχόλησης και προστασίας από την απώλεια θέσεων εργασίας

5. Ειδικές δεσμεύσεις κατά τη μεταβίβαση δημόσιων επιχειρήσεων που εξυπηρετούν σκοπούς δημόσιου συμφέροντος ή συλλογικά αγαθά

α. Δημόσιες επιχειρήσεις ως εργαλεία άσκησης κρατικής πολιτικής

β. Υποχρέωση διατήρησης δημόσιου ελέγχου επί των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων

γ. Μηχανισμοί δημόσιου ελέγχου: περιορισμός της συμμετοχής αλλοδαπού κεφαλαίου και ‘ειδική μετοχή’

6. Τα αντικρουόμενα κοινωνικά συμφέροντα που αξιώνουν συνταγματική προστασία στις διαδικασίες των ιδιωτικοποιήσεων: η Σύσταση R (93) 7 του Συμβουλίου της Ευρώπης

α. Καταγραφή των κοινωνικών συμφερόντων που οφείλουν να λαμβάνονται υπόψη κατά τις ιδιωτικοποιήσεις

β. Η ανάγκη δημοκρατικού ελέγχου των ιδιωτικοποιήσεων ενόψει της πολιτικής τους σημασίας

Ανακεφαλαίωση

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Συνταγματικές δεσμεύσεις των ιδιωτικοποιήσεων και της απελευθέρωσης στους τομείς της κοινής ωφέλειας

1. Η δημόσια επιχείρηση ως φορέας παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας

α. Η δημόσια επιχείρηση κοινής ωφέλειας: οι μέθοδοι της ιδιωτικής οικονομίας στην υπηρεσία ενός δημόσιου σκοπού

β. Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας: οικονομικές υπηρεσίες ζωτικής σημασίας για το κοινωνικό σύνολο

γ. Οι τομείς της κοινής ωφέλειας: τηλεπικοινωνίες, ταχυδρομεία, ενέργεια, δημόσιες συγκοινωνίες, ύδρευση-αποχέτευση, ραδιοτηλεόραση

2. Η επίδραση της απελευθέρωσης και των ιδιωτικοποιήσεων στην οργάνωση των τομέων κοινής ωφέλειας

α. Το υπόδειγμα της δημόσιας επιχείρησης: άμεση παροχή από το κράτος και εξαίρεση από τον ανταγωνισμό

β. Το υπόδειγμα της απελευθερωμένης αγοράς: ανταγωνισμός δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων και ρύθμιση (υπόδειγμα της ρυθμισμένης αγοράς)

γ. Ιδιωτικοποιήσεις στους τομείς κοινής ωφέλειας: προς το υπόδειγμα του ελεύθερου ανταγωνισμού ιδιωτικών επιχειρήσεων;

3. Η συνταγματική επιταγή για ισότιμη και καθολική πρόσβαση στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας

α. Σύνδεση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας με την ιδιότητα του πολίτη και την έννοια της δημόσιας υπηρεσίας

β. Το συνταγματικό έρεισμα της υπαγωγής στο καθεστώς της δημόσιας υπηρεσίας (άρθρα 23 παρ. 2, 29 παρ. 3, 106 παρ. 3 Συντ.)

γ. Η ιδιαίτερη κανονιστική σημασία της συνταγματικής ρήτρας κρατικοποιήσεων

4. Το καθεστώς της δημόσιας υπηρεσίας ως πάγια δέσμευση του συστήματος παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (εγγυητική αποστολή του κράτους)

α. Διάκριση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (άσκηση δημόσιας υπηρεσίας) από τις δραστηριότητες της αγοράς (άσκηση οικονομικής ελευθερίας): η απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 3818/1997

β. Συνταγματικές δεσμεύσεις των ιδιωτικοποιήσεων: ισχύς των αρχών της δημόσιας υπηρεσίας, κρατική εποπτεία και ‘καθολική υπηρεσία’

γ. Μηχανισμοί διασφάλισης της δημόσιας υπηρεσίας: κρατική εποπτεία, καθεστώς αδειών, καθεστώς ρύθμισης

5. Η συνταγματική επιταγή για ρύθμιση του συστήματος παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (ρυθμιστική αποστολή του κράτους)

α. Η ρύθμιση των τομέων κοινής ωφέλειας σε αντιδιαστολή προς τη ρύθμιση της γενικής οικονομικής δραστηριότητας

β. Οικονομικοί (δημιουργία και εύρυθμη λειτουργία μιας αγοράς) και κοινωνικοί (επιβολή υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας) σκοποί της ρύθμισης

γ. Τρία υποδείγματα ρύθμισης: ρύθμιση μονοπωλιακών τομέων - ρύθμιση απελευθερωμένων τομέων - ρύθμιση της ραδιοτηλεόρασης

Ανακεφαλαίωση

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η κατ’ ενάσκηση δημόσιας εξουσίας δράση του κράτους, συνταγματικό όριο των ιδιωτικοποιήσεων

1. Η άσκηση δημόσιας εξουσίας ως το ιδιαίτερο μέσο δράσης του κράτους

α. Η κατ’ ενάσκηση δημόσιας εξουσίας δράση του κράτους

β. Το κράτος δεν μπορεί να μεταβιβάσει την άσκηση δημόσιας εξουσίας σε ιδιώτες, μπορεί μόνο να παραιτηθεί απ’ αυτήν

γ. Σύνδεση της δημόσιας εξουσίας με την πολιτική κοινωνία και την ιδιότητα του πολίτη

δ. Η άσκηση δημόσιας εξουσίας ως έκφραση κυριαρχίας

2. Οι σκοποί του κράτους

α. Η ασφάλεια, πρωταρχικός σκοπός του κράτους –και η μετεξέλιξή της: δημόσια ασφάλεια, προσωπική ασφάλεια, κοινωνική ασφάλεια

β. Η εξειδίκευση των γενικών σκοπών της κυριαρχίας: οι συνταγματικές αποστολές του κράτους

3. Η αναγκαία για την εξυπηρέτηση των σκοπών του κράτους άσκηση δημόσιας εξουσίας ως μέτρο των συνταγματικών ορίων των ιδιωτικοποιήσεων

α. Η δημόσια εξουσία ως μέσο πραγμάτωσης του σκοπού της ασφάλειας –και η μετεξέλιξή της: δικαιικός καταναγκασμός, χάραξη δημόσιων πολιτικών

β. Το κράτος δεν μπορεί να ιδιωτικοποιήσει την κατ’ ενάσκηση δημόσιας εξουσίας δράση του που είναι αναγκαία για την επιδίωξη των σκοπών του

4. Τα συνταγματικά όρια των ιδιωτικοποιήσεων στο πεδίο της αστυνομικής δράσης

α. Διάκριση δημόσιας και ιδιωτικής ασφάλειας

β. Τα όρια της δράσης των ιδιωτικών επιχειρήσεων ασφάλειας γ. Απαγόρευση ανάθεσης αστυνομικής εξουσίας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις: η απόφαση ΣτΕ (Ολ.) 1934/1998

5. Τα συνταγματικά όρια των ιδιωτικοποιήσεων στο πεδίο της άσκησης δημόσιων πολιτικών

α. Η εξουσιαστική διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων ως έκφραση κυριαρχίας

β. Τα δημόσια νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου αποκλείονται από την εξουσιαστική διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων

γ. Η νομολογιακή ‘δημοσιοποίηση’ (‘διφυή’ πρόσωπα - νομικός επαναχαρακτηρισμός) των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου που εξοπλίζονται με αρμοδιότητες δημόσιας εξουσίας

Ανακεφαλαίωση

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Τα συνταγματικά όρια της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών υπηρεσιών

1. Η κοινωνική διοίκηση, άσκηση δημόσιας εξουσίας προς εκπλήρωση κοινωνικών σκοπών

α. Η κοινωνική δράση του κράτους ως ενάσκηση δημόσιας εξουσίας

β. μέσω της οποίας διασφαλίζονται κοινωνικά αγαθά και υπηρετούνται κοινωνικές αξίες (κοινωνική αλληλεγγύη, ίση κοινωνική αξιοπρέπεια)

2. Η ίση και καθολική πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες ως επιταγή του κοινωνικού κράτους δικαίου

α. Κοινωνική ιδιότητα του πολίτη και το δικαίωμα για ίση και καθολική πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά

β. Η καθολικότητα των κοινωνικών υπηρεσιών, έκφραση της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου

γ. Ειδικότερα, η καθολική γεωγραφική και κοινωνική κάλυψη και η πληρότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ως προϋποθέσεις αποτελεσματικής άσκησης των κοινωνικών δικαιωμάτων

3. Ο δημόσιος χαρακτήρας των φορέων παροχής ως εγγύηση της καθολικής πρόσβασης στις υπηρεσίες

α. Η συνεχής λειτουργία ενός δημόσιου δικτύου κοινωνικών υπηρεσιών ως αναγκαία πραγματική προϋπόθεση της καθολικότητας και ως κανονιστική επιταγή του κοινωνικού κράτους δικαίου

β. Πεδία κρατικής αποκλειστικότητας, στο παράδειγμα της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης: οι αποφάσεις ΣτΕ (Ολ.) 5024/1987 και ΑΕΔ 87/1997

γ. Τα δημόσια συστήματα κοινωνικών υπηρεσιών ως συνταγματικές δημόσιες υπηρεσίες

4. Ο δημόσιος χαρακτήρας των φορέων ως εγγύηση του κοινωνικού χαρακτήρα των υπηρεσιών

α. Η ιδιωτικοποίηση ως μεταβολή του κοινωνικού χαρακτήρα των υπηρεσιών: κατά την πορεία μετάβασης από το ‘δημόσιο’ στο ‘ιδιωτικό’, χάνεται το ‘κοινωνικό’

β. Λειτουργική διάκριση δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών –στο παράδειγμα της εκπαίδευσης

γ. Προτεραιότητα των δημόσιων υπηρεσιών και αντιστροφή του κανόνα της επικουρικότητας: συμπληρωματικότητα –και όχι παραπληρωματικότητα– των ιδιωτικών υπηρεσιών

5. Ο δημόσιος χαρακτήρας των φορέων ως εγγύηση της αποτελεσματικής άσκησης των κοινωνικών δικαιωμάτων και τα συνταγματικά όρια του πεδίου δραστηριοποίησης των ιδιωτικών φορέων

α. Η υποχρέωση πραγματικής διασφάλισης ενός ελάχιστου επιπέδου κοινωνικής προστασίας και η τεχνική του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

β. Η έννοια του ‘δημόσιου’ και τα όρια του ‘τρίτου τομέα’ –στο παράδειγμα των επαγγελματικών ταμείων ασφάλισης

Ανακεφαλαίωση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Κράτος και Σύνταγμα σε εποχές ιδιωτικοποίησης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Ξενόγλωσση

ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

AKRITAS KAIDATZIS, Constitutional Restraints on Privatisation, Sakkoulas Publications, Athens-Thessalonica, 2006, pp. XXII + 461 [Studies in Constitutional Law and Theory of the State, Vol. 12] (in Greek)

Contents

INTRODUCTION

a. Scope of the study

b. The underlining presumption: Distinction between economic activity and the exercise of public power

c. Working hypothesis: The State may privatise its economic activity (under certain constitutional conditions) but not the exercise of public power (constitutional limits)

FIRST CHAPTER. Terminology and Preliminary Issues

1. Legal concept and forms of privatisation

a. The concept of privatisation: A transition process from ‘Public’ to ‘Private’ that entails transfer of legal power

b. Privatisation forms, by the object (what is being transferred): Proprietary and functional privatisation

c. Privatisation forms, by the subject (to whom is being transferred): Substantive and formal privatisation

d. Distinction from related concepts: Denationalisation – Liberalisation – Deregulation

2. Constitutional issues related to privatisation

a. The demarcation of a public realm as constitutional task: Privatisation as a constitutional problem

b. The constitutional law of privatisation as the law of the constitutional restraints on privatisation

c. Typology of the constitutional restraints on privatisation: Limits (‘Whether or Not’) and conditions, substantive (‘Under what Terms’) or procedural (‘How’)

d. The (limited) ability to withdraw restraints on privatisation through constitutional amendment

3. Privatisation and constitutionalism

a. Privatisation as an indication of the transition from ‘State-capitalist’ to ‘neo-liberal’ constitutionalism?

b. Privatisation does not imply a one-way transition from State to the market

PART ONE. CONSTITUTIONAL CONDITIONS ON PRIVATISATION

SECOND CHAPTER. Constitutional Conditions on the Transfer of Enterprises to the Private Sector

1. The scope of public economic activity

a. Public economic activity as a means to promote, directly or indirectly, public interest objectives

b. Distinction between public enterprises aiming directly at public objectives, and purely commercial enterprises of the public sector

c. Forms of privatisation of the public economic activity

2. Transfer of enterprises from public to the private sector (substantive proprietary privatisation)

a. The privatisation as market transaction and private law act

b. The privatisation as a governmental act that implements a political decision

c. Political and constitutional issues at stake: Who obtains the enterprise? Under what terms?

3. Rule-of-law conditions on the State-proprietor, concerning the transfer of property assets

a. The State is, in principle, free to decide whether to retain, or to transfer an enterprise

b. Rule-of-law conditions on the State’s freedom of choice. Some conclusions from comparative constitutional law

c. The constitutional dimension of the State’s private property: Restraints on use, exploitation, and transfer

d. Constitutional conditions on the State, concerning asset transfer: Principle of legality, civil rights, and pubic interest

4. Social conditions on the State-employer, concerning the transfer of enterprises

a. The constitutional dimension of the conflict of social interests in public, and in private enterprises

b. Constitutional protection of labour against the State-employer

c. The social costs of privatisation and related social policy objectives (maintenance of employment, protection against job losses)

5. Special conditions concerning the transfer of public enterprises serving a pubic objective, or a collective good

a. Public enterprises as instruments of public policy

b. The maintenance of public control over privatised enterprises

c. Mechanisms of public control: Foreign capital restrictions, and the ‘special share’

6. The conflicting social interests that call for constitutional protection in the privatisation. Resolution R (93)7 of the Council of Europe

a. Social interests that privatisation processes ought to take into account

b. The need for democratic control of privatisation processes, in view of their political significance

Summary

THIRD CHAPTER. Constitutional Commitments on Privatisation and Liberalisation of Public Utilities

1. Public enterprises as providers of public utility services

a. The public utility enterprise: Private economy methods at the service of a public objective

b. Public utility services: Economic services of vital importance for the community

c. Public utility sectors: Telecommunications, post, energy, public transport, water and sewerage, broadcasting

2. The impact of liberalisation and privatisation on the organisation of public utility sectors

a. The public enterprise model: Delivery by the State, and exclusion from competition

b. The liberalised market model: Competition of public and private enterprises, and regulation (regulated market model)

c. Privatisation in the public utilities sectors: Towards a model of free competition of private enterprises?

3. The constitutional imperative for equal and universal access to public utility services

a. Public utility services, citizenship status, and the concept of public service

b. The constitutional basis of the public service regime (Arts 23 par. 2, 29 par. 3, and 106 par. 3 of the Constitution)

c. The special normative importance of the nationalisation clause in the Constitution

4. The public service regime as permanent commitment on the delivery system of public utility services (Guaranteeing task of the State)

a. Distinction between services of public utilities (public service regime) and market activities (exercise of individual freedom): Decision 3818/1997 of the Council of State (Plenum)

b. Constitutional commitments on privatisation: Public service principles, State supervision, and ‘universal service’

c. Mechanisms to secure public service: State supervision, licensing schemes, regulatory regime

5. The constitutional imperative for regulation of the delivery system of public utility services (Regulatory task of the State)

a. Public utility sectors regulation, as opposed to regulation of the general economic activity

b. Economic (creation and maintenance of a market) and social (public service obligations) objectives of regulation

c. Three regulatory models: Monopoly regulation – Liberalised sectors regulation – Broadcasting regulation

Summary

PART TWO. CONSTITUTIONAL LIMITS OF PRIVATISATION

FOURTH CHAPTER. The Exercise of Public Power, Constitutional Limit of Privatisation

1. Exercise of public power as the specific means of activity entrusted to the State

a. State activity by means of exercising public power

b. The State may not transfer the exercise of public power –it can only withdraw from it

c. Public power, the political community, and citizenship status

d. Exercise of public power as manifestation of sovereignty

2. The objectives of the State

a. Security, the original objective of the State –and its evolution: Public security, personal security, social security

b. Concretisation of the general objectives of sovereignty: The constitutional tasks of the State

3. The exercise of public power that is necessary for the promotion of State objectives as criterion of the constitutional limits of privatisation

a. Public power as a means to implement the security objective –and its evolution: Legal coercion, public policy-making

b. The State may not privatise the exercise of public power which is necessary for the promotion of its objectives

4. Constitutional limits of privatisation in the area of police activity

a. Distinction between private and public security

b. Limitations on the activity of the private security enterprises

c. Prohibition of the delegation of police power to private enterprises: Decision 1934/1998 of the Council of State (Plenum)

5. Constitutional limits of privatisation in the area of public policy-making

a. The administration of public affairs by means of exercising public power, as manifestation of sovereignty

b. Private law entities of the public sector are excluded from the administration of public affairs by means of exercising public power

c. Entities of ‘dual character’, and the judicial re-designation of private law entities that are entrusted with public power competencies

Summary

FIFTH CHAPTER. Constitutional Limits of the Privatisation of Social Services

1. Social administration, the exercise of public power in pursuit of social objectives

a. The social activity of the State as exercise of public power…

b. … which guarantees the delivery of social goods and the promotion of social values (social solidarity, equal social dignity)

2. The equal and universal access to social services as an imperative of the social State principle

a. Social citizenship and the right to equal and universal access to social goods

b. The universality of social services as a manifestation of the social State principle

c. In particular, the universal geographical and social coverage, and the adequacy of the services as prerequisites for the effective exercise of social rights

3. The public character of the providers as guarantee of the universal access to the services

a. The continuous functioning of a public network of social services as a factual prerequisite for the universal delivery, and as a normative imperative of the social State principle

b. Areas of State exclusivity. The example of obligatory social insurance: Decisions 5024/1987 of the Council of State (Plenum) and 87/1997 of the Special Supreme Court

c. The public networks of social services as constitutional public services

4. The public character of the providers as guarantee of the social character of the services

a. Privatisation as change of the social character of the services: The transition from ‘Public’ to ‘Private’ amounts to loss of the ‘Social’

b. Functional distinction between private and public services. The example of education

c. Inversion of the subsidiarity principle: Private services are complementary –and not supplementary– to public services

5. The public character of the providers as guarantee of the effective exercise of social rights –and the constitutional limits of the activity of private providers

a. The obligation to factually guarantee a minimum of social protection, and the technique of the judicial review of constitutionality

b. The concept of the ‘Public’, and the limits of the ‘Third Sector’. The example of the vocational insurance schemes

Summary

CONCLUSIONS

ADDENDUM. State and Constitution in an Era of Privatisation

BIBLIOGRAPHY

INDEX

TABLE OF CASES

AKRITAS KAIDATZIS, Verfassungsrechtliche Begrenzungen der Privatisierung, Sakkoulas Verlag, Athen-Thessaloniki, 2006, S. XXII + 461 [in der Reihe: Verfassungsrechtliche und Staatswissenschaftliche Aufsδtze, Nr. 12] (auf Griechisch)

Inhaltsverzeichnis

EINFάHRUNG

a. Eingrenzung des Themas

b. Die Unterscheidung zwischen wirtschaftliche und hoheitliche Tδtigkeit des Staates

c. Arbeitshypothese: Die wirtschaftliche Tδtigkeit darf privatisiert werden (unter dem Vorbehalt verfassungsrechtlicher Verpflichtungen), nicht aber die hoheitliche (verfassungsrechtliche Grenzen)

ERSTER KAPITEL. Terminologische Erlδuterungen und einleitende Fragestellung

1. Juristischer Begriff und Erscheinungsformen der Privatisierung

a. Die Privatisierung: άbergangsprozess vom ‚Φffentlichen’ auf den ‚Privaten’, der die Verlagerung von Rechtsmacht mit sich bringt

b. Unterscheidung der Privatisierung nach ihrer Objekt (was wird όbertragen): Vermφgens- und funktionale Privatisierung

c. Unterscheidung der Privatisierung nach ihrer Objekt (wem wird όbertragen): Materielle und formelle Privatisierung

d. Eingrenzung von zusammenhδngenden Begriffen: Entstaatlichung – Liberalisierung – Deregulierung

2. Verfassungsrechtliche Fragen der Privatisierung

a. Die Garantie des ‚Φffentlichen’ als Verfassungsaufgabe: Die Privatisierung als verfassungsrechtliches Problem

b. Das Verfassungsrecht der Privatisierung als Recht der verfassungsrechtlichen Begrenzungen der Privatisierung

c. Typologie der verfassungsrechtlichen Begrenzungen der Privatisierung: Grenzen (das ‚Ob’) und Verpflichtungen, materielle und verfahrensrechtliche (das ‚Wie’)

d. Die (begrenzte) Mφglichkeit, die verfassungsrechtliche Begrenzungen durch Verfassungsδnderung aufzuheben

3. Privatisierung und Konstitutionalismus

a. Die Privatisierung als Zeichen des άbergangs vom ‚staatkapitalistischen’ zum ‚neoliberalen’ Konstitutionalismus?

b. Die Privatisierung deutet keinen einseitigen άbergang vom Staat zum Markt

ERSTER TEIL. VERFASSUNGSRECHTLICHE VERPFLICHTUNGEN DER PRIVATISIERUNG

ZWEITER KAPITEL. Verfassungsrechtliche Verpflichtungen der άbertragung φffentlicher Unternehmen zum privaten Sektor

1. Eingrenzung der φffentlicher Wirtschaftstδtigkeit

a. Die φffentliche Wirtschaftstδtigkeit als ein Mittel zur –unmittelbaren oder mittelbaren– Verfolgung φffentlicher Zwecke

b. Unterscheidung der φffentlichen Unternehmen, die einem φffentlichen Zweck unmittelbar verfolgen, von den rein erwerbswirtschaftlichen Unternehmen der φffentlichen Hand

c. Privatisierungsformen der φffentlichen Wirtschaftstδtigkeit

2. Unternehmensόbertragung vom φffentlichen auf den privaten Sektor (materielle Vermφgensprivatisierung)

a. Die Privatisierung als Geschδftstransaktion und privates Rechtsakt

b. Die Privatisierung als politische Entscheidung und Akt eines staatlichen Organs

c. Politische Streitpunkte und verfassungsrechtliche Fragen bezόglich der άbertragung φffentlicher Unternehmen (Wem wird όbertragen? Unter welchen Bedingungen?)

3. Rechtsstaatliche Verpflichtungen des Staats-Eigentόmer bezόglich der άbertragung seiner Vermφgensgegenstδnde

a. Die prinzipielle Wahlfreiheit des Staates, seine Unternehmen zu behalten oder zu όbertragen

b. Rechtsstaatliche Beschrδnkungen der Wahlfreiheit des Staates. Der Beitrag des vergleichenden Verfassungsrechts

c. Die verfassungsrechtliche Stellung des privaten Vermφgens des Staates: Beschrδnkungen der Benutzungs- und Verfόgungsmacht

d. Verfassungsrechtliche Verpflichtungen der άbertragung staatlicher Vermφgensgegenstδnde: Rechtsstaatsprinzip, Grundrechte, das φffentliche Interesse

4. Sozialstaatliche Verpflichtungen des Staats-Arbeitsgeber bezόglich der άbertragung φffentlicher Unternehmen

a. Die verfassungsrechtliche Dimension des Konflikts der sozialen Interessen im φffentlichen und im privaten Unternehmen

b. Der verfassungsrechtliche Schutz der Arbeit gegenόber dem Staat-Arbeitsgeber

c. Sozialpolitische Verpflichtungen bezόglich der sozialen Folgen der Privatisierung: Politik zur Beschδftigungsfφrderung und Schutz vor Arbeitslosigkeit

5. Sonderverpflichtungen bezόglich der άbertragung φffentlicher Unternehmen, die einem φffentlichen Zweck oder einem Kollektivgut dienen

a. Φffentliche Unternehmen als Instrumente staatlicher Politik

b. Die Pflicht, φffentliche Aufsicht auf privatisierte Unternehmen auszuόben

c. Mechanismen φffentlicher Aufsicht: Begrenzung des Fremdkapitals und ‚spezielle Aktie’

6. Die kollidierenden sozialen Interessen, die in den Privatisierungsprozessen geschόtzt werden sollen: Die Resolution R 93(7) des Europarates

a. Soziale Interesse, die im Rahmen der Privatisierung in Rόcksicht genommen werden mόssen

b. Die Notwendigkeit demokratischer Kontrolle der Privatisierung

Zusammenfassung

DRITTER KAPITEL. Verfassungsrechtliche Verpflichtungen der Privatisierung und Liberalisierung φffentlicher Dienstleistungen

1. Das φffentliche Unternehmen als Leistungstrδger φffentlicher Dienstleistungen

a. Das φffentliche Unternehmen: Privatwirtschaftliche Methoden im Dienste eines φffentlichen Zwecks

b. Φffentliche Dienstleistungen: Wirtschaftliche Dienstleistungen, die lebensnotwendig fόr das Gemeinwesen sind

c. Sektoren φffentlicher Dienstleistungen: Telekommunikation, Post, Energie, Personenverkehr, Wasserver- und -entsorgung, Rundfunk

2. Der Einfluss der Liberalisierung und Privatisierung auf die Organisation der φffentlichen Leistungen

a. Das Modell des φffentlichen Unternehmens: Leistender Staat und Ausnahme vom Wettbewerb

b. Das Modell des liberalisierten Marktes: Wettbewerb φffentlicher und privater Unternehmen und Regulierung (Modell des regulierten Marktes)

c. Privatisierung in den Sektoren φffentlicher Dienstleistungen: Zum Modell des freien Wettbewerbs privater Unternehmen?

3. Das Verfassungsgebot gleichen und allgemeinen Zugangs zu φffentlichen Dienstleistungen

a. Φffentliche Dienstleistungen, der verfassungsrechtliche Status des ‚Mitglieds des Gemeinwesens’ und der Begriff der ‚service public’

b. Verfassungsrechtliches Fundament der ‚service public’ (Art. 23 II, 29 III und 106 III Verf.)

c. Die normative Bedeutung der Verstaatlichungs-Klausel der Verfassung

4. Die ‚service public’ als fortwδhrende Verpflichtung des Systems φffentlicher Dienstleistungen (staatliche Gewδhrleistungsaufgabe)

a. Abgrenzung der φffentlichen Dienstleistungen (‚service public’) von den Tδtigkeiten des Markts (Wirtschaftsfreiheit): Das Urteil 3818/1997 des Staatsrats (Plenum)

b. Verfassungsrechtliche Verpflichtungen: ‚Service public’-Prinzipien, Staatsaufsicht und ‚universelle Dienstleistung’

c. Gewδhrleistungsmechanismen: Verwaltungsaufsicht, Lizenzsystem, Regulierungssystem

5. Das Verfassungsgebot zur Regulierung des Systems φffentlicher Dienstleistungen (staatliche Regulierungsaufgabe)

a. Abgrenzung der Regulierung φffentlicher Dienstleistungen von der Regulierung der allgemeinen Wirtschaftstδtigkeit

b. Wirtschaftliche (Entstehung und Funktionieren eines Marktes) und soziale (‚service public’-Pflichte) Regulierungszwecke

c. Drei Regulierungsmodelle: Monopolregulierung – Regulierung liberalisierter Sektoren – Rundfunksregulierung

Zusammenfassung

ZWEITER TEIL. VERFASSUNGSRECHTLICHE GRENZEN DER PRIVATISIERUNG

VIERTER KAPITEL. Die hoheitliche Tδtigkeit, verfassungsrechtliche Grenze der Privatisierung

1. Das hoheitliche Handeln als das besondere Mittel des Staates

a. Das hoheitliche Tδtigwerden des Staates

b. Der Staat darf hoheitliche Tδtigkeiten als solche nicht όbertragen, er kann lediglich von ihnen verzichten

c. Hoheitliches Handeln und die politische Organisation des Gemeinwesens

d. Das hoheitliche Handeln als Ausdruck der Souverδnitδt

2. Die Zwecke des Staates

a. Die Sicherheit als Urzweck des Staates –und ihre Entwicklung: Φffentliche Sicherheit, persφnliche Sicherheit, soziale Sicherheit

b. Die Konkretisierung der allgemeinen Staatszwecke: Die Verfassungsaufgaben des Staates

3. Die notwendige zur Verfolgung der Staatszwecke hoheitliche Tδtigkeit als Maίstab der verfassungsrechtlichen Grenzen der Privatisierung

a. Hoheitliches Handeln als Mittel zur Erfόllung des Sicherheitszwecks –und seine Entwicklung: Ausόbung φffentlicher Gewalt, Planung φffentlicher Politik

b. Der Staat darf jene hoheitliche Tδtigkeit, die notwendig zur Verfolgung seiner Zwecke ist, nicht privatisieren

4. Die verfassungsrechtlichen Grenzen der Privatisierung im Bereich der polizeilichen Tδtigkeit

a. Unterscheidung zwischen φffentlicher und privater Sicherheit

b. Die Grenzen des Tδtigwerdens privater Sicherheitsunternehmen

c. Das Verbot der Beleihung privater Unternehmen mit polizeilichen Aufgaben: Das Urteil 1934/1998 des Staatsrats (Plenum)

5. Die verfassungsrechtlichen Grenzen der Privatisierung im Bereich der Durchsetzung φffentlicher Politik

a. Die hoheitliche Leitung φffentlicher Angelegenheiten als Ausdruck der Souverδnitδt

b. Die privatrechtlichen juristischen Personen der φffentlichen Hand werden von der hoheitlichen Leitung φffentlicher Angelegenheiten ausgeschlossen

c. Die juristische ‚Verφffentlichung’ der privatrechtlichen juristischen Personen der φffentlichen Hand, die mit Hoheitskompetenzen betraut werden

Zusammenfassung

FάNFTER KAPITEL. Verfassungsrechtliche Grenzen der Privatisierung sozialer Dienstleistungen

1. Die Sozialverwaltung: Hoheitsverwaltung zur Erfόllung sozialer Zwecke

a. Die soziale Tδtigkeit des Staates als Hoheitshandeln…

b. …das soziale Gόter gewδhrleistet und soziale Werte verfolgt (soziale Solidaritδt, gleiche soziale Wόrde)

2. Der gleiche und allgemeine Zugang zu sozialen Dienstleistungen als Gebot des sozialen Rechtsstaats

a. Soziale Bόrgerschaft und das Recht auf gleichen und allgemeinen Zugang zu sozialen Gόtern

b. Die Allgemeinheit sozialer Dienstleistungen, Ausdruck des sozialen Rechtsstaatsprinzips

c. Die umfassende geographische und soziale Deckung und die Vollstδndigkeit der Dienstleistungen als Voraussetzung der Effektivitδt der sozialen Grundrechte

3. Der φffentliche Charakter der Leistungstrδger als Gewδhrleistung des allgemeinen Zugangs zu den Dienstleistungen

a. Die Existenz eines φffentlichen Netzwerks als reale Voraussetzug der Allgemeinheit und als normatives Gebot des sozialen Rechtsstaats

b. Dem Staat vorbehaltene Tδtigkeitsbereiche –am Beispiel der gesetzlichen sozialen Versicherung: Die Urteile 5024/1987 des Staatrats (Plenum) und 87/1997 des Obersten Sondergerichtshofs

c. Die φffentlichen sozialen Systeme als verfassungsrechtliche ‚service public’

4. Der φffentliche Charakter der Leistungstrδger als Gewδhrleistung des sozialen Charakters der Dienstleistungen

a. Die Privatisierung als Verlust des sozialen Charakters der Dienstleistungen: Mit dem άbergang vom ‚Φffentlichen’ auf das ‚Private’ geht das ‚Soziale’ verloren

b. Funktionale Unterscheidung zwischen φffentlichen und privaten Dienstleistungen –am Beispiel der Schulen

c. Vorrang der φffentlichen Dienstleistungen und Umkehrung des Subsidiaritδtsprinzips: Komplementδritδt –und nicht Supplementδritδt– der privaten Dienstleistungen

5. Der φffentliche Charakter der Leistungstrδger als Gewδhrleistung der Effektivitδt der sozialen Grundrechte –und die verfassungsrechtliche Grenzen des Tδtigkeitsbereichs privater Trδger

a. Die Pflicht, ein reales Minimum sozialen Schutzes zu garantieren, und die Technik der Verfassungsmδίigkeitskontrolle

b. Der Begriff des ‚Φffentlichen’ und die Grenzen des ‚Dritten Sektors’ –am Beispiel der gewerblichen Versicherung

Zusammenfassung

ERGEBNISSE

NACHWORT. Staat und Verfassung in Zeiten der Privatisierung

LITERATURVERZEICHNIS

SACHWORTVERZEICHNIS

RECHTSPRECHUNGSVERZEICHNIS