Κ. Παπαχρήστου-Δημητράς, Η νομιμοποίηση των διαδίκων στην πολιτική δίκη, 2021
Το παρόν έργο ανοίγει τον κύκλο της σειράς «Πραγματείες Πολιτικής Δικονομίας». Το πρόσφατο χωλό -κοινωνικά και νομοτεχνικά- νομοθέτημα (ν. 4354/2015) που ρυθμίζει τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, στην υπερπενταετή διαδρομή του, αναθέρμανε τον επιστημονικό διάλογο περί της θεμελιώδους διαδικαστικής προϋπόθεσης της νομιμοποίησης προς διεξαγωγή πολιτικής δίκης και ιδίως το δικαστικό της έλεγχο. Πέρα, όμως, από τη νομιμοποίηση στη διαχείριση απαιτήσεων στο πεδίο του τραπεζικού δικονομικού δικαίου, εξίσου και η διαχείριση ακίνητης περιουσίας, μοναστηριακής και μη, αποτελεί σημείο ερίδων στην ελληνική νομολογία, όταν στις διανοιγείσες κτηματολογικές δίκες το έννομο συμφέρον για ακριβείς κτηματολογικές εγγραφές επιτελεί νομιμοποιητική λειτουργία· ενόσω η πληθώρα ένδικων βοηθημάτων διόρθωσης κτηματολογικών εγγραφών, προκαλεί ισάριθμα ζητήματα νομιμοποίησης. Τα ζητήματα αυτά επεξέτεινε και ο ν. 4389/2016 με την καθιέρωση ex lege μεταβίβασης ακινήτων του ελληνικού Δημοσίου και του ΕΟΤ προς την ΕΤΑΔ Α.Ε., με την ελληνική νομολογία να αμφιταλαντεύεται ως προς την επιλογή των νομιμοποιούμενων διαδίκων. Ακόμη, διαχρονικά παραμένουν τα προβλήματα που δορυφορούν τη νομιμοποίηση νομικών προσώπων προς διεξαγωγή δικών, και ιδίως των συνεταιρισμών, των κοινοπραξιών καθώς και των ενώσεων προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα.
Επί συνόλω, η σταχυολόγηση της επικρατούσας νομολογίας και της ισχύουσας νομοθεσίας, σε συνάρτηση με τις βασικές θέσεις των θεωρητικών του δικαίου αποτέλεσαν τη βάση, ώστε να τεθούν τα θεμέλια στα οποία θα πρέπει να οικοδομηθεί ο δικαστικός έλεγχος. Και «ραδαμάνθυος κρίσις» φαντάζει η προσφυγή στη διττή νομική φύση της νομιμοποίησης, δικονομική και ουσιαστική, η οποία οριοθετεί το βάσιμο από το παραδεκτό του ένδικου βοηθήματος, προσδιορίζει τα όρια του δευτεροβάθμιου ελέγχου και κατευθύνει στην επιλογή του εφαρμοστέου αναιρετικού λόγου.
Πληροφορίες έκδοσης
Πίνακας περιεχομένων +
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Κυριότερες συντομογραφίες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Νομιμοποίηση προς διεξαγωγή πολιτικής δίκης -
Το ρυθμιστικό πλαίσιο υπό τον ΚΠολΔ
Ι. Εισαγωγή στην έννοια της νομιμοποίησης και το δικαστικό της έλεγχο
Α. Η ουσιαστική και η δικονομική όψη της νομιμοποίησης ως το πιο ακριβές δίπολο
1. Τα διαχρονικά δίπολα της νομιμοποίησης
2. Το δίπολο της ουσιαστικής και της δικονομικής όψης της νομιμοποίησης.
Β. Σειρά δικαστικού ελέγχου συνδρομής της προϋπόθεσης περί νομιμοποίησης των διαδίκων
ΙΙ. Εννοιολογική οριοθέτηση της νομιμοποίησης από συναφείς διαδικαστικές προϋποθέσεις της δίκης
Α. Η επικράτηση της τυπικής έννοιας του διαδίκου στην πολιτική δίκη και η απαίτηση για νομιμοποίησή του
Β. Οι προϋποθέσεις της ικανότητας διαδίκου, δικαστικής παράστασης, καθώς και της ικανότητας προς δικολογείν σε συνάρτηση με τη νομιμοποίηση
ΙΙΙ. Συσχέτιση της νομιμοποίησης και του εννόμου συμφέροντος ως διαδικαστικών προϋποθέσεων της δίκης
Α. Λειτουργική αυτοτέλεια της νομιμοποίησης έναντι του εννόμου συμφέροντος
Β. Η νομιμοποιητική λειτουργία του εννόμου συμφέροντος. Ιδίως οι περιπτώσεις της θετικής και της αρνητικής αναγνωριστικής αγωγής
1. Γενικά
2. Επιτρεπτό αρνητικής αναγνωριστικής αγωγής στο πεδίο του Εθνικού Κτηματολογίου
3. Ενδιάμεσο συμπέρασμα
IV. Η περίπτωση των κατ’ εξαίρεση νομιμοποιούμενων μη δικαιούχων ή μη υπόχρεων διαδίκων
Α. Εννοιολογικός προσδιορισμός της κατ’ εξαίρεση νομιμοποίησης
Β. Αποκλειστική και συντρέχουσα νομιμοποίηση
Γ. Επέκταση του δεδικασμένου του μη δικαιούχου/υποχρέου έναντι τρίτων στον αληθή δικαιούχο ή υπόχρεο και αντίστροφα
Δ. Κατ’ ιδίαν περιπτώσεις εξαιρετικής νομιμοποίησης
V. Νομιμοποίηση, αοριστία και αβασιμότητα: σημεία τομής και διάκρισης
Α. Το ορισμένο του εισαγωγικού της δίκης δικογράφου
Β. Ορισμένη μνεία των στοιχείων της νομιμοποίησης στο εισαγωγικό της δίκης δικόγραφο
Γ. Το ορισμένο της νομιμοποίησης κατά τις απαιτήσεις της νομολογίας
Δ. Διαχωριστικές γραμμές κατά το δικαστικό έλεγχο της δικονομικής (παραδεκτό) και της ουσιαστικής (βάσιμο) όψης της νομιμοποίησης
Ε. Δυνατότητες θεραπείας ελλείψεων της νομιμοποίησης, με οδηγό τις διατάξεις των άρθρων 224, 227, 236 και 254 ΚΠολΔ
VI. Νομιμοποίηση προς συνέχιση της δίκης επί διακοπτικού αυτής γεγονότος
Α. Διακοπή της δίκης κατά τον ΚΠολΔ (άρθρα 286 επ.)
Β. Η διακοπή της δίκης κατά τη νέα τακτική διαδικασία (ν. 4335/2015)
Γ. Η προβληματική περίπτωση των ενδίκων μέσων
VII. Δικαιοπρακτική θεμελίωση της νομιμοποίησης
Α. Ο κανόνας
Β. Η χαρακτηριστικότερη εξαίρεση: η εκχώρηση του ουσιαστικού δικαιώματος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Νομοθετικές και νομολογιακές προσεγγίσεις
εξαιρετικής νομιμοποίησης στην πολιτική δίκη
Ι. Ζητήματα νομιμοποίησης των ΕΔΑΔΠ
Α. Το νομοθετικό πλαίσιο μετά την ψήφιση του νόμου 4354/2015
Β. Οι συμβατικώς ανατεθείσες στην ΕΔΑΔΠ εξουσίες. Ο νόμος ως αιτία μετάθεσης της νομιμοποίησης
1. Η σύμβαση ανάθεσης ως κριτήριο καθορισμού των αποδοτέων στην ΕΔΑΔΠ εξουσιών
2. Η προβληματική της συμβατικής μετάθεσης της νομιμοποίησης από το πιστωτικό ίδρυμα στην ΕΔΑΔΠ
Γ. Ειδικότερα, το ζήτημα της νομιμοποίησης της ΕΔΑΔΠ. Ο άλλοτε συντρέχων και άλλοτε αποκλειστικός χαρακτήρας της
Δ. Συμμετοχή της ΕΔΑΔΠ σε εκκρεμή δίκη
1. Η άποψη περί άσκησης αυτοτελούς πρόσθετης παρέμβασης
2. Η άποψη περί διακοπής της δίκης κατ’ άρθρ. 286 ΚΠολΔ, λόγω της εκ του νόμου μετάθεσης της νομιμοποίησης
3. Η άποψη περί συμμετοχής της ΕΔΑΔΠ στη δίκη δίχως την άσκηση παρέμβασης
Ε. Ζητήματα νομιμοποίησης της ΕΔΑΔΠ στο πεδίο των ενδίκων μέσων
ΣΤ. Ζητήματα ενεργητικής και παθητικής νομιμοποίησης της ΕΔΑΔΠ στις δίκες περί την εκτέλεση
1. Ενεργητική νομιμοποίηση της ΕΔΑΔΠ στις δίκες περί την εκτέλεση
2. Παθητική νομιμοποίηση της ΕΔΑΔΠ στις δίκες περί την εκτέλεση
3. Νομιμοποίηση προς έκδοση διαταγής πληρωμής και αναγκαία προδικασία σε περίπτωση επίσπευσης αναγκαστικής εκτέλεσης από την ΕΔΑΔΠ (ΚΠολΔ 925)
ΙΙ. Νομιμοποίηση των ενώσεων προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα και ειδικότερα η περίπτωση της κοινοπραξίας, μετά τις τροποποιήσεις του ν. 4072/2012
ΙΙΙ. Ενεργητική νομιμοποίηση για την άσκηση αγωγής με αντικείμενο την επιδίκαση της ενεχυρασμένης απαίτησης κατά τα άρθρα 39 και 44 ν.δ. 17.7/13.8
ΙV. Νομιμοποίηση δανειοληπτών ενταγμένων σε ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια έναντι του θανάτου ή της μόνιμης ολικής ανικανότητας τους, προς άσκηση οιονεί πλαγιαστικής αναγνωριστικής αγωγής κατά της ασφαλιστικής εταιρείας, για την αποπληρωμή του εκάστοτε χρεωστικού υπολοίπου σε περίπτωση επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης
V. Νομιμοποίηση αγροτικού συνεταιρισμού για αξιώσεις από αδικοπραξία (ΑΚ 914) συνεπεία υπερημερίας αγοραστή ως προς την καταβολή τιμήματος από αγορά γεωργικών προϊόντων (άρθρα 1 και 3 ν.δ. 3424/1955)
VI. Η άρση της αυτοτέλειας της νομικής προσωπικότητας ανώνυμης εταιρείας ως συστατικό παθητικής νομιμοποίησης
VII. Νομιμοποίηση προς διαχείριση της μοναστηριακής περιουσίας
VIII. Ζητήματα νομιμοποίησης στη διαχείριση των ακινήτων που μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ Α.Ε. από το ελληνικό Δημόσιο και τον ΕΟΤ (άρθρ. 196 ν. 4389/2016)
IX. Ζητήματα νομιμοποίησης επί κτηματολογικών διαφορών
Α. Ένδικη προστασία προς διόρθωση εσφαλμένων κτηματολογικών εγγραφών
Β. Η αγωγή διόρθωσης αρχικής ή μεταγενέστερης κτηματολογικής εγγραφής (άρθρα 6 § 2 ή 13 § 2 ΕθνΚτημ) καθώς και η αίτηση του άρθρου 6 § 3 ΕθνΚτημ
1. Ενεργητική νομιμοποίηση
2. Παθητική νομιμοποίηση
3. Η προβληματική σε περίπτωση κληρονομικής διαδοχής, για την οποία δεν έχει συνταχθεί δήλωση αποδοχής κληρονομιάς
4. Η απόδειξη της παθητικής νομιμοποίησης επί ερημοδικίας του εναγομένου
Γ. Η αίτηση του άρθρου 6 § 8 ΕθνΚτημ και η εξωδικαστική διόρθωση πρόδηλων σφαλμάτων κατ’ άρθρο 18 ΕθνΚτημ
Δ. Η αίτηση του άρθρου 19 § 2 ΕθνΚτημ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Ο δευτεροβάθμιος δικαστικός έλεγχος
της νομιμοποίησης
Ι. Εισαγωγή στο ένδικο μέσο της έφεσης
ΙΙ. Νομιμοποίηση ως διαδικαστική προϋπόθεση και ως όρος παραδεκτού του ενδίκου μέσου
ΙΙΙ. Εσφαλμένη κρίση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου περί στοιχειοθέτησης ή μη της νομιμοποίησης, ως λόγος έφεσης. Τρόπος και χρόνος προβολής
Α. Έλλειψη νομιμοποίησης ως λόγος έφεσης, υπό τους όρους της ΚΠολΔ 527.
Β. Τρόπος και χρόνος προβολής
ΙV. Το εύρος του δικαστικού ελέγχου της νομιμοποίησης πριν και μετά την εξαφάνιση της απόφασης από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο
V. Αντικατάσταση αιτιολογιών από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο (ΚΠολΔ 534)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Ο αναιρετικός έλεγχος
των δικονομικών απαραδέκτων
Ι. Ανίχνευση της ratio του ενδίκου μέσου της αναίρεσης
ΙΙ. Ο αναιρετικός λόγος της ΚΠολΔ 559 αριθ.
Α. Νομοθετική εξέλιξη της διάταξης
Β. Διάκριση των λόγων αναίρεσης σε δικονομικούς, ουσιαστικούς και ουσιαστικογενείς
ΙΙΙ. Το κατ’ ιδίαν περιεχόμενο του αναιρετικού λόγου 559 αριθ. 14 ΚΠολΔ
Α. Ανίσχυρη διαδικαστική πράξη
Β. Έκπτωση από δικαίωμα
Γ. Τα δικονομικά απαράδεκτα
1. Απαράδεκτη διαδικαστική πράξη
2. Διαδικαστικές προϋποθέσεις της δίκης
α. Εννοιολογικός προσδιορισμός
β. Οι κατ’ ιδίαν διαδικαστικές προϋποθέσεις της δίκης και ο αναιρετικός έλεγχός τους
γ. Αναιρετικός έλεγχος του ορισμένου του εισαγωγικού της δίκης δικογράφου
δ. Η περίπτωση του προσωρινού απαραδέκτου
ε. Η περίπτωση της αναστολής λόγω εκκρεμοδικίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Ο αναιρετικός έλεγχος της νομιμοποίησης
Ι. Το ορισμένο του αναιρετικού λόγου κατ’ άρθρ. 562 § 2 ΚΠολΔ
ΙΙ. Ο αναιρετικός έλεγχος της ΚΠολΔ 559 αριθ. 1 για παράβαση κανόνων του ουσιαστικού δικαίου
ΙΙΙ. Ο εφαρμοστέος αναιρετικός λόγος για τον έλεγχο της προϋπόθεσης της νομιμοποίησης
Α. Κρατούσα γνώμη στη σύγχρονη θεωρία
Β. Κρατούσα γνώμη στη νομολογία
Γ. Η περίπτωση των μη δικαιούχων-μη υπόχρεων διαδίκων
Δ. Κριτική σύνοψη των υποστηριζόμενων απόψεων
ΙV. Η έλλειψη της διαδικαστικής προϋπόθεσης της νομιμοποίησης υπό το πρίσμα της ΚΠολΔ 562 §§ 2, 4
V. Το εσφαλμένο αιτιολογικό της απόφασης κατ’ άρθρο 578 ΚΠολΔ
VI. Διαδικασία μετά την αναίρεση της απόφασης λόγω ευδοκίμησης του ισχυρισμού περί ελλείψεως νομιμοποίησης
VII. Η δυνατότητα εφαρμογής της αρχής iura novit curia προς διόρθωση της εσφαλμένης επίκλησης της διάταξης της ΚΠολΔ 559 αριθ. 14 αντί του αριθ. 1 και τανάπαλιν
Επίμετρο
Βιβλιογραφικός πίνακας
Ευρετήριο νομικών κανόνων
Ευρετήριο ύλης
Τύπος περιεχομένου
Κατηγορίες
Σχετικές εκδόσεις
